Ontdek meer. Steeds weer.

Collectie

Doorzoek alles Boeken Basis Boeken Google Tijdschriften Kranten Externe kranten Radiobulletins

Naai- en handwerkpatronen

Visual thema handwerk- naaiwerk

Patronen om zelf te maken

Ben je geïnteresseerd in handwerken of maak je graag je eigen kleding? In de collectie op Delpher vind je veel patronen van vroeger om zelf te naaien, haken, breien of borduren. Vanaf halverwege de 19e eeuw besteedden tijdschriften voor vrouwen veel aandacht aan mode en hoe deze zelf te maken. Een ontwerp voor een avondjurk uit vervlogen tijden is vandaag nog altijd bruikbaar. Maar ook vind je hier tips voor in huis, zoals patronen voor een sprei, tafelkleed of gordijnen. 

Hieronder staan voorbeelden ter inspiratie, waarvan de werkbeschrijving in het blad of boek is toegevoegd. Je kunt hier dus mee aan de slag. Als je zelf gaat zoeken in Delpher kan het voorkomen dat een patroon niet online beschikbaar is. Dit komt omdat men dit vroeger apart bestelde bij de fabrikant. Om je op weg te helpen naar bruikbare vondsten staan hier enkele tips voor hoe je kunt zoeken. 

Weekblad Eva: de voorloper van Viva

Wie het weekblad Eva las, bleef goed op de hoogte van de laatste trends uit Parijs. In de rubriek Eva praktisch stonden patronen, die zowel modieus als draagbaar waren. De redactie zorgde voor knippatronen, met een roklengte naar keuze voor de maakster. In de jaren zestig konden de rokken namelijk niet kort genoeg zijn. Het tijdschrift is één van de langst lopende damesbladen uit de geschiedenis. Het verscheen in 1887 onder de naam De Hollandse Lelie. In 1936 kreeg het de naam Eva. Na 1972 ging het verder als Viva, een tijdschrift dat tot 2021 populair bleef, maar zonder zelfmaakmode. Uitgaven vanaf 1970 kun je alleen in de leeszaal van de KB nationale bibliotheek bekijken. Alle afleveringen van vóór 1970 kun je online op Delpher bekijken.

Haka Breiboek: elegante mode uit de crisisjaren

Het Haka Breiboek is hét boek voor brei- en haakpatronen van vroeger. De mode uit de jaren dertig van de vorige eeuw was elegant en vernieuwend. Ondanks de grote werkloosheid en armoede, ook wel ‘de crisisjaren’ genoemd, wilde men graag indruk maken met stijlvolle kleding. Het boek is in 1937 uitgegeven door de Coöperatieve groothandelsvereniging 'De Handelskamer' (Haka). De Haka zorgde ervoor dat producten van goede kwaliteit voor een eerlijke prijs verkocht werden. In het boek staan tips voor het vinden van goede wol en hoe je het materiaal netjes kunt houden. Voor elk patroon staat nauwkeurig uitgelegd hoe je te werk moet gaan. Dus als je van vintage houdt, dan kun je meteen aan de slag.

Margriet: voor de moderne vrouw

Als je op zoek bent naar naai- of breipatronen, dan kun je in het tijdschrift Margriet veel vinden. In 1938 kwam de eerste editie, als weekblad voor vrouwen en meisjes. Het blad bevatte tips over handwerken en huishouden, waarmee vooral de rol als moeder centraal stond. In de jaren zestig kwam er een cultuuromslag, waarin Margriet een vooruitstrevende toon voerde. Vrouwen kregen advies over werk en inkomen en het blad haalde onderwerpen als de ‘overgang’ uit de taboesfeer. Maar in de loop der jaren is het altijd aandacht blijven besteden aan zelfmaakmode. Uitgaven vanaf 1970 kun je alleen in de leeszaal van de KB nationale bibliotheek bekijken. Alle afleveringen van vóór 1969 kun je online op Delpher bekijken.

Gracieuse: trends voor vrouw en huis

Door de economische groei in de tweede helft van de 19e eeuw konden vrouwen het zich steeds meer veroorloven om kleding te kopen. Er ontstond een nieuw begrip op de markt, namelijk ‘confectiekleding’. Ook werd de naaimachine onderdeel van het huishouden en was er een ruimere keuze in stoffen. Damesbladen speelden hierop in en schreven over de laatste trends uit Parijs. Het tijdschrift Gracieuse, Magazijn voor Neerlands’ Vrouwen, publiceerde vanaf 1862 over de laatste mode. Het blad voegde patronen toe, zodat de lezeres de kleding zelf kon maken. Het tijdschrift Aglaja verscheen al eerder, vanaf 1848, met artikelen over mode en patronen voor brei-, haak- en borduurwerk. Na 1864 verschenen de bladen samen onder de naam De Gracieuse - Geïllustreerde Aglaja. Er zijn maar liefst 32.000 pagina's bewaard gebleven bij het Kunstmuseum Den Haag. Via Delpher kun je deze exemplaren inzien.

De Proletarische Vrouw: praktische kleding

Veel damesbladen uit de 19e eeuw richtten zich op de vrouw met veel geld. Maar het tijdschrift De Proletarische Vrouw was juist voor de vrouw uit de arbeidersklasse. In 1905 publiceerde de Sociaal-Democratische Vrouwenpropagandaclub (SDVC) het eerste exemplaar. De artikelen hadden een begrijpelijke toon en gingen over alledaagse onderwerpen. Met patronen voor praktische kleding stond vooral het gezin en het huishouden centraal. Sommige ontwerpen hebben een verrassend moderne uitstraling, waarschijnlijk omdat ze eenvoudig in elkaar gezet moesten worden. Het is wel handig als je al ervaring hebt met naaien en breien, want de patroontekeningen zijn beknopt.

De Bazar: damesblad uit de negentiende eeuw

De Bazar was één van de populairste damesbladen uit de negentiende eeuw. Aan de hand van illustraties bracht het tijdschrift de laatste mode naar een breed publiek. Aan de kledingstijl is af te lezen dat het vooral voor vrouwen met geld bedoeld was. Zo komen er vrij dure stoffen in voor, die voor het brede publiek niet betaalbaar waren. Ook moest de lezer het duurste abonnement nemen om de knippatronen en illustraties in kleur te krijgen. Niet alle afleveringen van dit tijdschrift zijn bewaard gebleven. Vermoedelijk zijn er 43 jaargangen geweest, waarvan delen bij KB nationale bibliotheek, Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis en Universiteit van Amsterdam liggen. Voor een geborduurd tafelkleed of kussen kun je hier op Delpher terecht.

De Boerderij: van beddensprei tot tafelkleed

Als je op zoek bent naar handwerken, denk je niet meteen aan een blad over land- en tuinbouw. Toch vind je in De Boerderij, onder de rubriek Voor de Huisvrouw, diverse haak- en breipatronen terug. Deze ontwerpen zijn vooral voor het interieur van de boerderij, zoals een beddensprei en een tafelkleed. Maar hier vind je ook tips voor de inrichting van de tuin, recepten en cadeaus om zelf te maken. Het tijdschrift verscheen in 1915 en bestaat tegenwoordig nog. Je kunt het blad bekijken in de leeszaal van de KB nationale bibliotheek en is online beschikbaar bij Delpher.

Hulp nodig bij het zoeken?

Als je in Delpher op zoek bent naar bronnen, kun je soms wel wat tips gebruiken. Met wat handigheidjes vind je namelijk nog sneller wat je zoekt. Maak bijvoorbeeld gebruik van de term 'patroon’ en geef deze de juiste toevoeging: ‘knippatroon’, ‘haakpatroon’, ‘breipatroon’ of ‘borduurpatroon’. Ook kun je binnen dit thema op zoekwoorden als ‘zelfmaakmode', 'handwerken’ of bijvoorbeeld ‘jurk’ en ‘vest' te werk gaan. In de handleiding vind je zoektips om je (verder) op weg te helpen. 

Raadpleeg de handleiding van Delpher 

Illustratie van personen die elkaar helpen
Over Delpher - link naar introductievideo

Over Delpher

Geïnspireerd door deze vondsten? Ga zelf op ontdekkingstocht in Delpher! Spit in miljoenen gedigitaliseerde teksten uit historische Nederlandse kranten, boeken en tijdschriften die je allemaal woord voor woord kunt doorzoeken. Of het nu gaat om de eerste Nederlandse krant uit 1618, de verslaggeving over de maanlanding of de uitslagen van een lokale voetbalwedstrijd, met Delpher maak je een reis door de tijd via de grote en kleine verhalen die afgelopen eeuwen de pers gehaald hebben.

Start nu je zoektocht in Delpher