lm DE HOLLANDSCHE REVUE
en staarde naar boven in een stille lucht, die den nacht ongemerkt vulde met zijn waas van zwart; en weer legde ze in gedachte den weg af, dien ze gegaan waren!" — Is het Wonder, dat een angstig aangelegde natuur door het benauwende gevoel van verlatenheid in zulk een omgeving ïïi zoo'n eenzaamheid langzaam aan tot waanzin wordt gebracht? Verstaat niet de schrijver meesterlijk de kunst ons de stemming, die er over dat verre eenzame land ligt, te suggereeren, zoodat we die tot diep in onze ziel aanvoelen'? Een gansch andere natuur is Per Hansa. Hij is de man met ondernemingsgeest, met zucht naar avonturen, met 'ontembare wilskracht en een groot optimisme, die zich door de moeilijkheden weet heen te slaan, die durft, wat een ander niet durft, die ten slotte ter wille van zijn vriend en zijn vrouw het onmogelijke onderneemt en daarbij ten gronde gaat. —
Ook hij is door den schrijver zoo raak getypeerd, zoo geheel naar waarheid uitgebeeld, nergens voelen we een te veel of een te weinig, we zijn volkomen bevredigd. We gelooven hiermee voldoende gezegd te hebben; de lezing van „Dê groote stilte" kunnen we warm aanbevelen. De vertaling komt ons uitstekend voor, nergens hebben we den indruk gekregen met een vertaling te doen te hebben,
C. S. L.
Vrouwen, door Emmy van Lokhorst. Querido's Uitgeversmaatschappij, Amsterdam.
"Eiftitiy van Lokhorst heeft met haar roman „Vrouwen" een onderwerp geëntameerd, dat de moeite waard is, maar levens zwaar, tè zwaar voor deze schrijfster. We zullen beginnen den lezer met haar gegeven op de hoogte te brengen en in korte trekken den inhoud van haar boek weergeven. We maken eerst kennis met één van de vrouwen, n.1. Kitty Hoornstra, een jong ondernemend meisje, die op weg is naar Amsterdam, waar haar een betrekking op een kantoor wacht. De groote stad en het volle leven lokken haar aan; ze voelt, dat ze daar vooruit kan en zal komen en hoewel in den aanvang' de strijd om het bestaan voor haar hard is, weet ze zich daar toch ten slotte met een taaie volharding bovenuit te werken. Ze merkt alras, dat er in een stad als Amsterdam voor een jong, knap alleenstaand meisje, allerlei voetangels en klemmen liggen. Op het eerste het beste kantoor, waar ze een aanstelling heeft gekregen, ïiiaakt de directeur al dadelijk dusdanige avances, dat 'het haar maar beter lijkt een andere betrekking te zoeken, wat haar na korten tijd lukt. Maar ze verdient weinig, zoo weinig, dat ze eenvoudig honger lijdt. Dit alles vertelt Emmy van Lokhorst ons vlot en aardig', we hebben reeds in vorige boeken van haar opgemerkt, dat ze jonge meisjes goed weet uit te beelden. Zij schrijft eenvoudig', we begrijpen Kitty's karakter door nu en dan lichte aanduidingen en we leven haar strijd in dien eersten moeilijken Amsterdamschen tijd vólkernen mee. Maar Kitty komt door deze misère heen, dank zij de hulp van haar nieuwen directeur en haar eigen doorzettingsvermogen. Ze slaagt er ten slotte in een goede positie en behoorlijk salaris te bemachtigen en werkt bovendien nog voor den directeur 's avonds en voor Mathilde van Heerdt, een advocaat, de tweede vrouw, waarom dit boek geschreven werd. Eigenlijk is dat eerste dus niet anders geweest dan een lange inleiding tot het verdere en eigenlüke verloop van dit boek. Mathilde is getrouwd met een schilder; hij wordt ernstig ziek, waardoor zij zidh genoodzaakt ziet, haar advocatenpraktijk neer te leggen en nog alleen thuis artikelen te schrijven. Ze heeft daarvoor een typiste noodig en Kitty biedt zich daarvoor aan. Zoo komen de twee vrouwen met elkaar in aanraking, die voor elkaar van zoo groote beteekenis worden. Spoedig reeds sterft Mathilde's man en laat zijn vrouw totaal verslagen en wanhonig achter. In dien tijd is Kitty de eenige, die tot haar door kan dringen en bijstaan in de eerste moeilijke dagen. En gedreven door het verdriet van de ander, ver¬
telt Kitty haar haar eigen ongeluk, n.1. dat ze een kindje verwacht. Eerlijk gezegd staan we paf, als we dat lezen, uit niets hebben we gemerkt, dat Kitty met haar directeur (hij n.1. 'is de vader) op zoo intiemen voet is gekomen. Ze houdt zich over het algemeen van mannen op een afstand, en hoewel ze door het avondwerk wel vrij veel met Franken omging, zou onze fantasie toch wel een geweldigen vlucht hebben moeten nemen, wilden we uit deze verhouding een kind fantaseeren.
Emmy van Lokhorst laat altijd veel aan de verbeelding harer lezers over, ze is dikwijls zeer onvolledig in haar beschrijving', en hoewél dat hier en daar z'n bekoring heeft, voelen We toch meestal hierin een fout. — Mathilde, kinderloos achter gebleven en altijd hevig naar een kind verlangd hebbend, ziet hierin als-het ware een taak, die haar van hooger hand gegeven wordt, nu haar eigen levenstaak baaidoor den dood zoo wreed Werd. ontrukt, 'te vraagt Kitty bij haar te komen êrl ze neemt de zorg voor haar en het aanstaande kind geheel op zich. Dit heft haar uit haar apathie op en ze gaat samen met Kitty op reis naa^j; Zuid-Frankrijk en Italië, waar ze zich in verschillende plaatsen voor kor* teren of langeren tijd vestigen. En intusschen ontstaat er tusschen de vroliWèn een zeer eigenaardige verhouding'. Kitty zegt Mathilde haar het kind bij zijn geboorte te willen geven. Zij zelf voelt zich weinig geroepen tot het moederschap, ze verlangt er naar haar meisjesleven weer op te nemen en weer aan het werk te gaan. Ze voelt, dat in Mathilde een toegewijde en goede Moeder.zoU Verloren gaan ëü het kind bij haar veel gelukkiger zou zijn. Ziehier dus eigenlijk hét punt Waaf het in dezen roman omgaat, twee vrouwen, die eenvoudig hun levensbestemming omruilen. De lezer zal wel met ons eens zijn, dat uit dit onderwerp alles te maken zou zijn geweest. Mathilde n.1. is in dit vooruitzicht zeer gelukkig,"en we zien ook, hoe ze het kind, dat nog geboren moet worden, steeds meer als het hare gaat beschouwen en hoe haar aandacht en liefde naar Kitty uitgaan, bijna uitsluitend, omdat ze het- kind ter wereld moet brengen. Als dit dan ook eindelijk geboren wordt, zien We de twee vrouwen, die door het lot op zoo eigenaardige wijze tot elkaar zijn gebracht, maar zoo verschillend in het leven staan, weer van elkaar afdrijven, nu de ééne haar taak voor de ander heeft Volbracht. Mathilde voelt zich geheel de Moeder en neemt de heele verzorging van het kind op zich en Kitty blijft onverschillig'. Het verwondert ons dan ook wanneer ze op Mathilde jaloersch is en zich toch verdrietig en ontevreden voelt, als ze zich al te demonstratief de Moeder toont. We begrijpen daaruit, dat de schrijf» ster Kitty niet zonder meer afstand van het moederschap wil laten doen. Maar ze slaagt er nu niet meer in Kitty voor ons begrijpelijk te maken zooals in den aanvang van dit boek. We staan iederen keer opnieuw verbaasd en voelen tot onze teleurstelling, dat Emmy van Lokhorst met haar gegeven te hoog gegrepen heeft. We onderschatten de moeilijkheid van het onderwerp ook geenszins, er zou een buitengewoon talent voor noodig zijn de moeilijke onnatuurlijke verhouding der twee vrouwen, haar strijd en haar gevoelens en haar conflict, zielkundig juist voor ons uit te beelden. Maar waarom een zoo zware taak op zich genomen?^ — Mathilde kunnen we wel beter aanvoelen, haar houding tegenover Kitty, eerst haar toewijding en later haar vervreemding zijn goed beschreven en zielkundig juist. — Kitty blijft ook na de geboorte nog langén tijd rondhangen bij Mathilde, waarschijnlijk, omdat ze tóch meer aan het kind hangt dan we denken, tot ze tenslotte voelt, dat ze weg moet en haar oude leven weer opnemen, wil ze werkelijk afstand doen van het kind. De schrijfster schijnt dan toch weer ons haar lief de voor het kind te willen doen voelen, wat absoluut ongemotiveerd is, waar ze haar over het geheel abnormaal koel ten opzichte van het kind, teekent. Neen, de Kitty uit het eerste gedeelte van dezen roman is verdwenen en in haar plaats zien we 'n onbegrijpelijken, verwrongen, onnatuurlijk menschenkind weer, die niets meer gemeen heeft met haar
FAMILIE-PENSION
Huis van den eersten rang
Nassauplein 29 Den Haag Tel. 13765 '38
Schitterende groote Salons en Slaapkamers met bad, benevens eet- en conversatiezaa!. Centrale verwarming, vaste waschtafels koud en warm
stroomend water Prima Keuken :
FIRMA TENZER
Noordeinde 139a, Tel. 14229, Den Haag (Holland)
K U N S T S C HILDERS-ARTIKELEN Voorwerpen om te snijden, branden, beschilderen enz. Batik-, reliëf-, celluloid, penschilder-, qlasvernis-, schabloneer- en tarsiaverven Batik teekeninqen. Atelier v. onderricht Opgericht 188 7 285