— 28s —
van het socialisme. Kant, die alle onvrijheid wilde verbannen uit den geest, wat deed hij anders dan koren aandragen op de molen van het socialisme? Zelfs een aristokraat als Schopenhauer met zijn leer, dat de wil van een enkelen is als de wil van allen, wat doet hij anders dan materiaal leveren voor den bouw der socialisten ? Het individu en de maatschappij — zietdaar de gegevens en de bepaling van samenhang en verhouding, dat moet de taak wezen van den wijsgeer, zoodra hij uit de wereld der metafysieke bespiegeling op den vasten bodem der werkelijkheid is komen te staan. Dan zal de wijsbegeerte niet langer onnut wezen, neen zij zal de banen aanwijzen, waarlangs de menschheid arbeiden kan aan haar ontwikkeling. Het is een groote verdienste, dat Mainlander dit in zijn boek heeft gedaan. Wij willen hem ter wille van dien dienst aan het heden, gaarne zijn pessimisme voor de toekomst vergeven.
F. DOMELA NlEUWENHUIS.
's Gravenhage, Januari 80
1 '80.
20