Het Oosten; wekelijksch orgaan der Weesinrichting te Neerbosch, jrg 67, 1935, no. 3467, 13-03-1935

BESTUUR DER WEESINRICHTING: Ds. W. C. Posthumus Meyjes te Hoogland,

Voorzitter Ds. H. Kluin te Neerbosch, Secretaris Ir. G. van Sprang te Nijmegen, Penn. Mr. W. F. F. Baron van Verschuer te Beesd Mr. C. de Roon Swaan te Velp (Gld) D. Lijberse te Arnhem

leden der Commissie van Financiën Ds. B. ten Kate te Velp (Gld.), Viest-voorz. J. C. D. Roscam Abbing te Arnhem. D. J. Haspels te Wassenaar J. I. Cordes te Hoog-Keppel Mr. B. F. Verveen te Rotterdam H. H. ten Cate te Eibergen

Uit vcceyec ti{d

Uit den ti[d van wede en fiiak

Ook in den vroegeren tijd hield men er van de menschen in de uitoefening van hun ambt aan allerlei bepalingen te binden en soms waren de werkzaamheden tot in de kleinste bijzonderheden geregeld.

Vooral de schoolmeesters werden aan allerlei voorschriften en verordeningen onderworpen en van stap tot stap en van uur tot uur soms werd hun optreden in en vaak ook nog buiten de school reglementair geregeld.

Zoo berust in het rijksarchief te Arnhem een schoolorder van den 20en Februari 1682, door den Kerkeraad aldaar opgesteld, bevattende niet minder dan 15 uitvoerige artikelen, die des meesters doen en laten regelen.

Als allereerste eisch wordt gesteld, dat de meester is „wel ervaaren en in het huys hetzij buyten huys van een vroomen, godtsaligen, vreedsaamen, eerlijken en nugteren, stigtelijken en onopspreeckelijken wandel" en voorts zou hij moeten bezitten „nootdruftige bequaamheyt om wel te konnen spelden en promtelijk en distinkelijk te konnen leesen, soowel het geschreven als hetgeene gedruckt is", terwijl ook wordt bepaald, dat hij „een goede handt kan schrijven en een goede somme scijveren en ter nooddruft, dat is tot den regel van driejen in het gebrooken ingeslooten, kan reeckenen en dan nog de psalmen Davids met de andere kerkgesangen behoorlijk kan leeren singen".

Op uitvoerige wijze worden dan de schooltijden geregeld en het onderwijs in „spelden, leesen, schrijven, reekenen en singen" nader uiteengezet, bij welk onderwijs de meester alleen mag gebruiken „christelijke en stigtelijke boeken en geen andere".

Merkwaardig is wel de bepaling, dat de schoolmeester ook buiten de school zijn diensten moest verleenen om de jeugd op te voeden en te leiden, welke taak als volgt werd omschreven: „ook sal hij se daartoe aanhouden, dat se buyten de school tot geen onbondigheyt worden, op gevaarlijke plaatsen loopen en tot andere rinkelroyen mogen komen te vervallen''.

Natuurlijk werd het hanteeren van roede en plak niet vergeten en in een breedvoerig artikel wordt onder meer gezegd: „omtrent de traage in 't leeren en ongehoorsame in hetgeen geboden wort, sal hij behoorlijke discipline met roede en plak gebruyken. Hierin sal hij geen onderscheydt maaken, maar alle, die fouten begaan en ongehoorsaam sijn, met discretie bestraffen en kastijden, aan de eene kant sig niet overgeven tot slapheyt, opdat het ontsagh niet verbrooken, en aan de andere kant geen al te groote hardigheyt aanwenden, opdat de leersugt niet opgestopt mogt worden".

De vraag is of onze schoolmeesters in den „goeden ouden tijd" wel altijd den juisten middenweg hebben weten te kiezen in het tuchtigen van de jeugd en of zij niet vaak met wat „al te groote hardigheyt'' zijn opgetreden ondanks de voorschriften van den „eerwaerdigen kerkeraed"?

Arnhem G. VAN R.

Uit een oud „cesalutieêcek

Merkwaardig is de instructie, voorkomende in het „resolutieboek" der gemeente Zalt-Bommel, vastgesteld op 13 November 1783 en aldusgetiteld: „ordonnantie" ofreglement, waarna de binnenvader en moeder in het Oude mannen- en vrouwenhuys binnen Salt-Boemel zig stiptelijk zullen hebben te reguleren".

Ik zal den lezer besparen de wijdloopige en tot in de kleinste bijzonderheden voorgeschreven regelen, die de overheid meende te moeten vastleggen voor het echtpaar, dat de dagelijksche leiding had in het oudeliedenhuis.

Merkwaardig is wel, dat het grootste deel der voorschriften betreft het beheer over het vee en over de landerijen, die eigendom van het huis waren.

Terwijl met een enkel zinnetje gezegd wordt, dat aan de oudjes „matige, dog op smackelijke wijze bereijde spijs" moest worden verschaft, wordt den vader voorgeschreven de „beesten" behoorlijk te verzorgen, naar eisch en op tijd te voederen, de stallen goed in orde te houden en geregeld te reinigen, terwijl de oude mannen bij den arbeid in de boerderij en op het land dienst moesten doen en wel zoodanig „als ten meeste profijte van 't Godshuys kan strekken"!

Bij dezen arbeid moest de vader voortdurend toezicht houden „opdat er geen onagtsaamheyd of traagheyd zoude plaats hebben".

Tusschen de vele voorschriften betreffende de verzorging van „koebeesten, tuynen, weylanden, omheyningen, zuyvel en veesieckte" vindt men een artikel, waarbij aan den vader wordt voorgeschreven te „zullen zorgen, dat diegeene van de oude mannen en vrouwen, die gezond en machtig zijn, de wekelyxe catechisatiën, die in het huys gehouden worden en des Zondags de predikatiën in des Heeren huys bijwonen, het also schikkende, dat te gelijk met ordre uyt den huyse na de Kerk wordt gegaan, gelijk in een welgeregeld Godshuys behoort".

Aan het slot van het reglement wordt vermeld, dat de binnenvader en moeder boven kost en inwoning een tractement van eenhonderd gulden zullen ontvangen, terwijl wordt vastgesteld, dat zij „geen van haare vrienden of bekenden voor de kosten van 't Godshuys mogen tracteren of kost en drank geven' ! Arnhem G' VAN R'

lyeeantiuóócdinq

van ontvangen giften

vöoe de W)ee$inticl\tiny

Gelden voor de Inrichting en speciale doeleinden te harer behoeve te zenden aan de Commissie van Financiën: gironr. 52000. Het gironummer van Neerbosch' Boekhandel en Uitgeverij (Drukkerijen Binderij) is 193600

Het adres van den penningmeester van het Comité voor het huldeblijk bij het 70-jarig bestaan is: J. DEN BOER, WESTDUINWEG 54 SCHEVENINGEN

Zijn gironummer is 208457 (Neerbosch Jubileum Comité)

Goederen t

In hartelijken dank ontvangen: Nijmegen, Mevr. A. L M. kinderspeelgoed.

Neerbosch' Cent

In hartelijken dank ontvangen: Soüst, Mevr. v. d. H.—B. f 101.73: Terneuzen, Mevr. L. v. d. G. f 35.50; Andel (N. Br.), Mej. K. f 13.87 ; Schiedam. D K f4 — ; Appingedam, T. T f 14. — ; Vreeland, Mej. L. O. f5.15; Zupthen, Mevr. Ds. v. P. f 4.75; Klaaswaal, Mej. A. B. f 16.70; Steenwiik, Ds. J. ). f 11.35; Oosterland, K. de W f8.76.

Fonds Nazorg

ln hartelijken dank ontvangen: Oegstgeest, N. C. f 2.50; Den Haag, J F. en A. M. G. vanR. Z. f 2.50; Utrecht, Mevr. Wed. W. B.—de K. f 25 —.

KecknieuuiA

Beroepen te:

Giethoorn (toez.), J. J. Ket, cand. te Amsterdam; Enschede (als hulpprediker), Adr. Oskamp te Amsterdam : Nes op Ameland, D. Oosten, cand. te Sneek.

Aangenomen naar:

De Krim (toez.), A. v. d. Lee, cand. te Vreeland; Hillegersberg, H. A. C. Snethlage, em. pred. te Voorburg; Oosterlittens (Fr.), J. Smidt, cand. te 's Gravenhage.

Bedankt voor:

Raamsdonk, L. Knier te Birdaard; Piershil, A. v. d Lee. cand. te Vreeland ; Ridderkerk, W. Vroegindewey te Zegveld; Paramaribo, H. A. C. Snethlage, em. pred. te Voorburg.

Met blijdschap geven wij kennis van de geboorte van onze dochter

JOANNA GIJSBERTA MARIA

H. C. VAN ZOEST

M. J. VAN ZOEST-RIJDES

UTRECHT, 7 Maart '35

Vleutenscheweg 202

H. I WIJERS 6 CO

VAN WELDERENSTRAAT 3-9-31-35

TELEFOON No 949

NIJMEGEN

BOUWMATERIALEN BRANDSTOFFEN

Gaven :

In hartelijken dank ontvangen: Rotterdam, Firma van K. f iO.— ; Haarlem, Mej. C. J. de M. O. f 25.—.

Mogen we nog eens pleiten voor onze

MEUBELMAKERIJ?

Wie helpt ons aan eenige bestellingen en dus aan goed werk voor onze jongens?