een filosofisch,juridische beschouwingswijze niet doordringt. Heller volgt aldus de reehtssociologische richtingen, die reeds lang in de rechtswetenschap zijn doorgedrongen.

De staat als maatschappelijke functie.

Maar ook, wanneer de staat een deel van de maatschappelijke werkelijkheid is, vervult hij daarin toch een bijzondere taak, die hem tot een bijzonder complex van maatschappelijke werkelijkheid maakt Het maatschappelijk leven loopt niet, wanneer wij afzien van de staat volgens een afgerond plan. Zekerheid, dat een algemeen doel zal worden bereikt, bestaat niet. Opdat maatschappelijk verbonden men, sen volgens een bepaald plan zekere doelstellingen hebben, is er een macht nodig die de individuen in een allen omvattende organisatie bijeenvoegt. Deze behoefte aan een algehele samenvoeging der maat, schappelijke krachten is een maatschappelijke behoefte, die zich op een bepaalde historische trap van ontwikkeling voordoet, wanneer de oorspronkelijk gegeven natuurlijke eenheden van geslachts, en familie, verband niet meer voldoende zijn om vorm te geven aan het nieuwe er buiten gegroeide leven. De macht, die deze maatschappelijke functie uitoefent, is de staat. Heller noemt hem de „Wirkungs, und Entschei, dungseinheit" der maatschappij.

Een groot deel van Heller's staatsleer is gewijd aan het bewijs, dat de eenheid van de staat in de maatschappij een eigen leven leidt dat zij weliswaar binnen het geheel der maatschappelijke werkelijkheid tot ontplooiing brengt, maar dat toch niet in haar opgaat. Heller onderzocht daartoe de natuur, en cultuurvoorwaarden der staatseen, fT-j j gaat m biizonderheden de pogingen na, die de staat willen afleiden uit zijn geografische voorwaarden, hem tot uitdrukking willen maken van een ras, een volksgeest, een natie, of hem zien als niet meer dan een functie van de in klassen verdeelde maatschappij, van de open, bare menmg, van het recht of van de een of andere idee. Het daarop betrekking hebbende onderzoek vormt het meest concrete deel van zijn boek en bevat een menigte van knappe opmerkingen. Het is hier evenwel niet de plaats deze in bijzonderheden te bespreken. Belangrijk voor ons is het resultaat. Heller zelf vat het in de volgende woorden samen: „Al deze factoren zijn als natuur, en cultuurvoorwaarden tot het ontstaan en voortbestaan der staatseenheid van de allergrootste betekenis. De staatseenheid met haar eigen wetten is echter meer en iets anders dan de functie van een of van al deze voorwaarden" (Blz. 139.)

De betekenis hiervan blijkt vooral in het standpunt van Heller t o v de theorie van Marx en Engels, dat de staat een klassestaat is die slechts uit economische gronden tot handhaving van een klasseheer, schappij bestaat en daarom zal verdwijnen, wanneer de economische noodzakelijkheid voor zijn handhaving er niet meer is. Heller erkent de invloed van klassetegenstellingen op de vorming van de staatswil Wat hij bestrijdt is de bewering, dat de staat niet meer dan een

423