Mengelwerk.

meer of minder verstandig opnemen van don innerlijkeu samenhang der voorgestelde dingen leidt. Maakt men echter aan de overwegende verstandsontwikkeling het verwijt, dat zij het geheugen verzwakt, dan heeft dat alleen zin in een zeer bepaalde richting, namelijk niet voor het geheugen in het algemeen, maar alleen voor het nauwkeurig en volledig bewaren van geregelde en mechanisch opgenomen voorstellingsreeksen ; omdat zich in den geest van hem , die aan gestreng ordelijk denken gewoon is, de mechanische opeenvolging van feiten en voorstellingen reeds bij het opnemen oplost, de afzonderlijke leden der reeks, in plaats van aan elkander te blijven hangen , zich dadelijk aan reeds gevormde verwante voorstellingsgroepen in de ziel aansluiten , dus alleen naar hunnen inhoud worden opgenomen. Mist zoo iemand een voortreffelijk mechanisch geheugen , welks virtuositeit bij geheugenkunstenaars billijke bewondering wekt, dan ontwikkelt zich daarentegen het geheugen vaak naar eene andere zijde , aangezien door de veelvoudige innerlijke verbinding der voorstellingen stelsels van gedachtenreeksen ontstaan , die een ruim materiaal licht doen beheerschen en er zijn niet weinig groote denkers geweest, die zich door een rijk historisch en empirisch weten onderscheidden. Overal, waar spraak is van strijd over de opperheerschappij , tusschen verstand en geheugen , zal Waitz gelijk hebben, als hij zegt: „Laat men de meening gelden , dat het geheugen alleen de ruwe stof als zoodanig heeft op te nemen, het verstand haar te verwerken, daar or een geheel ongevormd materiaal in het geestesleven in het algemeen niet bestaat, en schrijft men ook het bewaren van de door het verstand gevormde en geordende stof aan het geheugen toe, dan zal men wel geen zwarigheid maken, dit laatste voor het gewichtigste van alle vermogens (om dien naam hier maar te gebruiken) te houden en het on-