Mengelwerk.

feiten . dezelfde voorvallen in de geschiedenis , dezelfde maatschappelijke toestanden worden door den een zus, dooï den ander zoo opgevat en beschouwd. Daaruit volgt, dat niet aan het geheugenmatig weten op zich zelf reeds een groote waarde moet worden toegekend, maar dat het eerst door het ordenen, verbinden en tot elkander in betrekking brengen der elementen van het weten waarde verkrijgt' Wanneer men moet toestemmen, dat de ontwikkeling van het denken een der belangrijkste takken is der menschelijke opvoeding, dan zal men natuurlijk daarbij ook den aard van het onthouden der verschillende elementen van het weten mede in aanmerking moeten nemen. Nu bestaat het denken in de verbinding der voorstellingen bloot naar haren inhoud zoodat alles, wat naar de wetten der verbinding van de ideën zuiver uitwendig, toevallig en mechanisch opgenomen en onthouden is, tot innerlijk noodzakelijk geordende verbindingen , naar de logische wetten van oorzaak en gevolg moet worden verwerkt. Daarna kan er eerst in dezen toestand der voorstellingen spraak zijn van duidelijkheid en systematische orde der begrippen, van juist en zeker oordeelen e<> besluiten. Daaruit volgt dan ook, dat de verrichtingen van het denken aan de toevallige verbindingen der voorstellingen) zooals het geheugen die bewaart, veeltijds moeten tornen i die oplossen en vernietigen, om ze in een gedachtevorm te brengen en dat dit proces te moeielijker moet zijn, h»e grooter de massa stof is, die door het geheugen wordt beheerscht, hoe meer enkele voorstellingen zich verbinden, die, iederen innerlijken samenhang missende, geïsoleerd % de ziel zijn blijven staan en hoe grooter vastheid en krach4 van wederstand de in het geheugen opgenomen ongelijk' soortige reeksen van voorstellingen hebben verkregen. dit oogpnnt beschouwd schijnt juist de .tegenstelling gerech'" vaardigd, waarin men gewoonlijk het geheugen tot het