- 294 —

Jaren lang heeft het fragment in het verborgene gerust. Thans, na zulke geweldige omwentelingen in de fransche geschiedenis scheen het juiste oogenblik gekomen, het niet langer aan de openbaarheid te onttrekken.

Dat wij met een vrouw van geest, van gevoel en van uitstekende beschaving te doen hebben, kan ons elke bladzijde dezer Mémoires leeren. Wij bezitten echter bovendien, om van andere schetsen niet te spreken, een uitvoerige karakteristiek van Claire de Rémusat, welk dezen indruk volkomen bevestigt. Zij is van niemand anders afkomstig dan van Talleyrand. Hij maakt van de gelegenheid eener vervelende Senaatszitting, die hij presideerde, gebruik om het portret van Clari, want anders noemt hij zijn vriendin niet, met de uiterste nauwkeurigheid op een blad van de notulen te ontwerpen. „Clari, — zoo begint hij, — is niet wat men een schoonheid noemt, maar een ieder houdt haar voor een beminnelijke vrouw." Hij beschrijft met de liefde van een kunstenaar haar taille, haar kleur, haar groote zwarte oogen met de lange zwarte oogharen, die aan de uitdrukking van haar gelaat een mengsel van teederheid en levendigheid geven. Hij prijst den rijkdom van haar denkbeelden, de sterkte van haar bevatting, de bewegelijkheid van haar phantasie, het warme gevoel en de goedmoedigheid, die in haar blikken te lezen zijn. „Om daarvan een denkbeeld te geven, zou men de ziel moeten schilderen, die er zich zelve in schildert, men zou haar dan voor het schoonste wezen houden, dat men zich kan voorstellen. Behalve de kunst van geven, staan haar duizenden andere middelen ten dienste, om zich den menschen aangenaam te maken. Zij is altijd bereid de goede handelingen te doen uitkomen, het onrecht te verontschuldigen. Niemand bewijst zoo zeer als Clari, dat de goedheid van het hart boven geest en talent van hen staat, die alleen streng, kritisch en spottend zijn kunnen. Haar beschaving is zeer uitgebreid en rijk; ik ken niemand die de kunst, anderen aangenaam te onderhouden, beter verstaat. Haar man weet welken schat hij bezit. Zij is een goede moeder, en dit is de belooning van haar leven."

Zoo was de vrouw, die zich nog jong en onervaren, aan