- 234 —

binden, bij welke gelegenheid wij de zekerheid erlangen, dat Faust, ondanks de terechtwijzing van des morgens, toch indruk op haar gemaakt heeft:

" . '-"P—*cn SaD' vvas drum, wenn ich nur wüsst',

'&j>% ''V';'-"'"' \ Wer heut der Herr gewesen ist!

|gF %'' Er sah gewiss recht wacker aus

^^^rj^,, -/^ Und ist aus einem edlen Haus;

Das konnt' ich ihm an der Stirne lesen — Er war auch sonst nicht so keek gewesen.

De heer B. gunt het arme Gretchen volstrekt geen rust. Zijkan den mond niet open doen, of dadelijk neemt hij de el ter hand, om de waar, die zij aflevert, na te meten; het is echter jammer , dat hij voor die operatie zijne eigene maat gebruikt en niet de van overheidswege geijkte, het gezond verstand namelijk. Ziehier de opvatting van den beoordeelaar: „Hare meening: Er war auch sonst nicht so keek gewesen, verrast ons eenigszins. Het is alsof zij uit ondervinding spreekt' over aanzienlijke, maar stoute heeren, die de meisjes naloopen. En toch kon zij nog niet in de gelegenheid geweest zijn, de noodige ervaring en menschenkennis op te doen, welke vereischt wordt om in eene zaak als deze vergelijkingen te maken. Ook de hier bedoelde regel benadeelt derhalve het naïeve, dat zich, teeder als een mimosaplantje, onder de geringste aanraking terugtrekt." De criticus verliest hier in de eerste plaats de beteekenis van het naïeve uit het oog. Naïeveteit is, in het algemeen gesproken, geen teeder mimosaplantje; zij is dit alleen ten opzichte van de kunst. De kunst bederft de naïeveteit. Daarom kan er bij een naïef schepsel nooit sprake zijn van ervaring en menschenkennis; ervaring is niet meer naïef. Maar ten andere, wat aangaat het gezegde van Gretchen, herinner ik mij een woord van Göthe: „Urn zu begreifen, dass der Himmel überall blau ist, braucht man nicht urn die Welt zu reisen." Ik zeg niet te veel, wanneer ik beweer, dat iedereen van de vrijpostigheid overtuigd is, waarmede groote heeren zich tegenover meisjes en vrouwen uit eene mindere klasse kunnen gedragen; en in de zestiende eeuw, toen de groote