— i6j —

Dante en zijne Divina Commedia, Michel Angelo en diens Sint Pieterskoepel, Shakespear en zijne historische drama's voor den geest. Hij gewaagt van den „gadeloozen moed in het te boven komen van het onmetelijke, van het reusachtige," van de twaalf werken van den Thebaanschen held Herakles en hij kent aan het hoofd der naturalistische school den rang van eenen letterkundigen Hercules toe. Ik moet eerlijk bekennen, dat ik die bewondering niet deelen kan; men versta mij wel: ik heb het over Zola; Dante, Michel Angelo en Shakespear , zoomede (de Thebaansche) Hercules blijven nu buiten sprake. Ja, ik heb zelfs iets tegen die lange reien van min of meer samenhangende verhalen; ik vind het wat veeleischend van eenen schrijver om te verlangen, dat de lezer een of twee dozijn deelen lang blijft oppassen, dat hij allerlei draden, die tot één en denzelfden streng behooren, goed in handen houde en niet verlieze. Kon men alle deelen achter elkander uitlezen, — misschien zouden er niet vele liefhebbers te vinden zijn voor zulk een lange rei gelijksoortige schotels van denzelfden kok, — dan viel de bezigheid minder zwaar. Doch tusschen de verschijning van elke twee, op elkander volgende deelen, liggen kleinere of grootere tusschenruimten, gedurende welke de lezer andere schrijvers leest, andere dingen in zijn hoofd krijgt en den „epischen draad" van de bewuste reeks tien tegen één zal kwijt raken. Antwoorden de bewonderaars, dat men, daarvoor vreezende, dan maar moet wachten totdat die reeks voltallig is, dan neem ik de vrijheid om op te merken, dat memand ons zoo lang tijd van leven waarborgt, dat we gaarne op de hoogte van het actuëele blijven en dat wellicht onze magen niet bestand zouden blijken tegen zulk eene overdaad van goede gaven. Ook geloof ik, dat schrijver noch uitgever gaarne zouden zien, dat zulk wachten epidemisch werd. Hetgeen velen het minst bewonderen in de, mede door den heer Ten Brink in herinnering gebrachte Comédie Humaine van Balzac is juist de soms zeer nauwe samenhang van latere met vroegere verhalen, het telkens terugkeeren van dezelfde personen, het zinspelen op of het als bekend veronderstellen van in vorige werken geschetste karakters en vermelde episo-