— i6i —

vak en het handelsrecht waren twee van Balzac's stokpaardjes. Ia Maison Nucingen is eene korte handleiding voor (niet overkiesche) bankiers; in Cesar Birotteau en David Sécbard vindt men volledige cursussen over faillissement en lijfsdwang. Bij de nieuwere school zijn vooral physiologie en geneeskunde in de mode. Hare wetenschappelijkheid levert tweederlei uitkomsten. Aan den eenen kant brengt de, zij het dan ook zeer oppervlakkige studie der aangeroerde onderwerpen dit te weeg, dat het geschilderde soms bedriegelijk de werkelijkheid nabootst. Aan den anderen kant leidt ze tot een even verwaand als ondegelijk dilettantismus, waarbij de zoogenaamde wetenschappelijkheid voornamelijk ten toon gespreid wordt in het bezigen van een vaak averechtsch verstaan wetenschappelijk jargon, in der haast bijeen geflanst uit technische woordenboeken en speciale werken. Het in de plaats stellen van allerlei gezocht wetenschappelijke termen, dikwijls van eigen vinding en zeer verdacht gehalte, voor algemeen gangbare uitdrukkingen, geeft iets pedants aan de romans der hier bedoelde school, dat beurtelings lachwekkend of ondragelijk is. Natuurlijk treft men deze hebbelijkheid het sterkst ontwikkeld aan bij de navolgers, of, om mij juister uit te drukken, bij de apen van Zola. Maar ook in den meester zeiven steekt iets van een Trissotin natuur. Hij verklaart, dat hij arbeidt „avec la seule curiosité du savant," en om aan die wetenschappelijkheid kleur bij te zetten, bezigt hij allerlei aan de collegezaal en de snijkamer ontleende termen. Het is de overdrijving eener in beginsel gezonde reactie.

Gaan wij thans even na hoe de heer Ten Brink over dit alles oordeelt.

Hij maakt den indruk van er tweederlei oordeel op na te houden, een theoretisch, waarbij de feiten en schaduwzijden van Zola's kunstleer duidelijk aangetoond worden ; een tweede, toegepast op Zola's werken, waarbij telkens die feiten en schaduwzijden vergoêlijkt en verbloemd worden. Zoolang hij op het gebied van algemeene bespiegelingen blijft, heeft hij voor de zwakke punten en gevaren van het naturalismus een even geopend oog, als zij, die daartegen uit dien hoofde protest aanteekenen.