— i6o —

Ons tweede punt is de zoogenaamde wetenschappelijkheid dei" naturalistische school. De romanschrijver moet streng wetenschappelijk zijn. Ware hier slechts een klinkende term gebezigd en de zin van het bedoelde voorschrift ook terug te geven met de eenvoudiger woorden, dat de auteur over de onderwerpen , die hij behandelt, niet phantaseeren, maar met kennis van zaken schrijven moet, dan zou zeker niemand aan die leus zijne instemming onthouden. Het oude spreekwoord, dat men iets geleerd moet hebben om het te weten, is door de letterkunde van vroegere tijdperken, en wordt ook nu nog maar al te vaak in den wind geslagen. Door hoevelen werd en wordt nog steeds uit eene min of meer vruchtbare verbeelding geput, wat alleen door onderzoek en studie verkregen behoorde te worden! In zijnen Médecin de Java schilderde de oude Dumas een Java, dat tot op den huidigen dag nog ontdekt moet worden. Eugène Sue verzon in zijn sierlijk kabinet zijne Agricol's en soortgelijke werklui, waarvan nog nooit een echt exemplaar, in eene echte fabriek, eenen echten stuiver verdiend heeft. Hoe menige storm op zee, hoe menige schipbreuk werd er niet beschreven aan eene gezellige tafel, bij een knappend vuur door rustige burgers , die de groote onrustige nooit anders dan bij fraai weder van het veilig terras eener badplaats aanschouwden. Hoevele eerzame dochters of vrouwen van Engelsche predikanten maalden, onder het vredige lommer der veranda van de, nooit anders dan voor korte uitstapjes verlaten pastorie, in gloeiende kleuren den wilden tuimel van het leven eener wereldstad. Dat voor dergelijk smakeloos gephantaseer, waartegen de reactie der naturalistische school gericht is, studie der werkelijkheid tot in alle onderdeelen van het gekozen onderwerp in de plaats trede, het kan niet anders dan ten goede van den roman komen. Maar dit voortreffelijk beginsel volstaat niet voor de naturalisten; het is hun om hoogeren lof te doen. Van elke wetenschap, elk vak, elk bedrijf, waaraan de in hunne romans uitgewerkte onderwerpen raken, dient, voor zoover een en ander daarin te pas komt, met de zaakkennis eener specialiteit gesproken te worden. Alles moet degelijk en bovenal nauwkeurig van techniek zijn. Het bankiers-