— iS5 —

mus „Eerst na W»> luidt het daar ter plaatse, „begon men te spreken van den realistisehen roman, een term die sints weinige jaren voor de nieuwe benaming yan naturalistischen roman heeft moeten plaats maken, even als met sommige schilders geschied is, die vroeger realisten, nu unpressiomsten genoemd worden.» Uit andere gedeelten zou echter weder afgeleid moeten worden, dat de beide termen niet hetzelfde uitdrukken. Zoo b.v. uit eenen zin op bladz. 27, waar gesproken wordt van „eene naturalistische school aan de uiterste Imkerzijde van het realismus;" uit eenen anderen op bladz. 32, betreffende Zola's strijd „met de realisten en de natura hsten leuzen die wel op overeenstemming, maar niet op volstrekte gelijkheid wijzen. Intusschen biedt dit reeds een hoöyast, we weten derhalve, dat naturalismus en realismus op dezelfde grondbeginselen rusten en tusschen beide slechts een graadverschil bestaat, in dien zin, dat de eerste term de radicale schakeering van den tweede aanduidt.

Deelde de auteur ons nauwkeurig mede, wat deze te kennen moet geven, dan waren we klaar. Dan, ook nu zoeken wij te vergeefs naar een scherpe omschrijving. Lezen wij vooral de algemeene beschouwingen in het boek van den heer Ten Brink aandachtig door, dan blijkt, dat wij uit eene vluchtige schets van Balzac's letterkundigen arbeid moeten trachten zeiven de bewuste definitie te halen, eene poging, waarin men bezwaarlijk zal slagen, aangezien het medegedeelde daarvoor te vaag is. Ter verdediging van mijne keus dezer schets om te weten te komen, wat door Zola en zijne vereerders, onder realismus en diensvolgens onder naturalismus verstaan wordt, alsmede van mijne bewering, dat wij haar daarvoor niet gebruiken kunnen, laat ik haar hier volgen.

Honoré de Balzac was inderdaad de vader van het letterkundig realismus in de Fransche letteren. Hij bleek een vijand van alle declamatie, van allen pathos van al wat naar geijkte termen en gemeenplaatsen zweemde. Hij geloofde met aan de zoete verrukkingen eener jeugdige liefde (£* Eugènie Orandet? En La femme abandonnée?,. .enz!) hij zag in ieder mensch een stoffelijk wezen, dat zich naar vaste wetten beweegt. De