SPORT IN BEELD IDE REVUE DER SPORTEN
Als straks de winter er is
De firma Nooitgedagt te Ijlst
Van de huidige schaatsen is het stedeke Ijlst de bakermat. Hier worden reeds sedert eeuwen de echte Friesche modellen gemaakt. Dit stadje bestaat bijna uitsluitend door die industrie. Men vindt er de grootste schaatsenfabriek hier te lande, nl. die der firma J. Nooitgedagt & Zonen. Aan deze fabriek vindt ongeveer tweederde der plaatselijke arbeidersbevolking haar brood, terwijl van buiten de plaats ook nog velen hier werkzaam zijn.
Wij gaan een halve eeuw terug en bekijken eens een schaatsenalbum uit dien tijd. Toen vervaardigde deze firma reeds een aantal modellen, die inderdaad in dien tijd aan hun deel beantwoordden. Men had destijds nog de hooge halzen aan de Friesche modellen. Deze zijn echter in den loop der jaren verdwenen en hebben plaats moeten maken voor de lagere en fijner afgewerkte halzen.
Steeds wordt nog getracht om het beste van het beste te verkrijgen. De schaats, die thans in den handel wordt gebracht, laat als 't ware niets meer te wenschen over. Deze firma bezoekt persoonlijk de ijssportwedstrijden in Zwitserland om steeds ,,up to date" te blijven.
*
Persoonlijk worden in het buitenland de beste beukenstammen uitgezocht, waarvan de schaatshouten moeten worden gemaakt. Na aan planken te zijn gezaagd, wordt dit hout in een groote stoominrichting gestoomd en dusdanig gemaakt,
dat het bijna geheel trekvrij is. Wanneer dit gebeurd is, wordt het tot op een bepaald aantal graden in daarvoor speciaal bestemde droogkamers zoo gedroogd, dat het een minimum vochtgehalte, dat aan schaatshout toegekend wordt, heeft verkregen. Daarna wordt het hout gezaagd en in den vorm gesneden. Na deze bewerking te hebben ondergaan, worden alle schaatshouten vakkundig gesorteerd en een niet deugdzame uit de partij verwijderd. Is dit gebeurd, dan wordt het hout geheel uit de hand verder afgewerkt en prachtig glad geschuurd, zoodat later, wanneer de lak er over gespoten wordt, een prachtig blank glanzend schaatshout het eindresultaat is. * * *
Wij gaan nu naar een andere afdeeling, n.l. die der schaatsijzers. Door bekwame vaklieden worden de ijzers van het fijnste staal onder zware stoomhamers gesmeed en in den vorm geslagen. Is dit gebeurd, dan wordt ieder ijzer afzonderlijk beproefd of het aan de daarvoor gestelde hardheid voldoet. Met de meeste zorg wordt dit behandeld, aangezien het ijzer een groote rol speelt in de samenstelling eener goede schaats. Wanneer dit is geschied, wordt elk ijzer zuiver recht gezet en van de noodige boorgaten voorzien. Na deze bewerking komen ze in de natslijperij, waar ze door groote steenen, die een diameter hebben van 250 cM., op de juiste dikte worden gebracht en het loopvlak zuiver scherp en in de goede stand
Bij de foto's, v.l.n.r.: het persen der metalen schaatsen; het afkorten der ruwe beukenplaten; natte slijperij; het slijpen op de 2.50 M. steenen.
geslepen wordt. Vandaar gaan ze naar de polijsterij. Hier worden de geslepen ijzers fijn afgewerkt en spiegelglad gemaakt. Het ijzer wordt dan nogmaals gekeurd en de niet goede uit de partij verwijderd. Wanneer ze aan alle eischen, daarvoor gesteld, beantwoorden, wordt de firmanaam J. Nooitgedagt & Zn. Ijlst, er machinaal in gestempeld.
Nu worden houten en ijzers door middel van een of twee schaatsenschroeven aan elkander bevestigd en de schaats is gereed. Dan wordt nogmaals het geheel door een speciaal vakkundige aan een nauwkeurig onderzoek onderworpen. Het geheele jaar door worden de schaatsen gefabriceerd, thans met een productie van ca. 7000 paar per week! Dit jaar werd een schitterend betongebouw neergezet, alleen voor het vervaardigen van de metalen kunstschaatsen en Noren. Het eerste sportmodel, een schaats volgens geheel nieuwe constructie, werd ons reeds getoond. Het reusachtige machinepark dat voor deze fabricage noodig is, geeft een schitterend interieur.
Zooals velen bekend zal zijn worden door deze firma sedert 1865 reeds gereedschappen gemaakt, als schaven, beitels, hamers enz. De laatste tien jaren heeft de firma Nooitgedagt zich ook toegelegd op de fabricage van werkbanken, slagershakblokken, waterpassen en schrijfhaken in hout en metaal en ook nog de houtboren.
Voorwaar een Nederlandsche industrie, die er zijn mag!
8