KERKRECHT EN KERKBEGRIP.

brengen. Zoo kon het dan ook niet anders, of in Duitschland, waar de vorsten voor de Hervorming party hadden gekozen, werd hun het gezag over de nieuw ontstane Kerk opgedragen. Luther was geen organiseerend talent. Hij gar" beginselen aan en was door God bestemd om tegenover de leugen van Eome de kracht van Gods Woord te laten gelden, maar daarmede was ook zijne taak afgedaan.

Geheel anders was het met Calvijn. Het heeft zeker ontzaglijk veel er toe bijgedragen, dat het met zijne Hervorming en met de door hem gestichte Kerken zoo geheel anders geloopen is, dat in de landen, waar zijn invloed doorwerkte, overal de vorsten tegenover de Hervorming stonden. In Frankrijk, in Schotland, en de Nederlanden was door de omstandigheden lang voordat het als algemeen geldend erkend is het beginsel van scheiding van Kerk en Staat feitelijk doorgevoerd. Later is alles weer anders geworden. De tijd was er nog niet rijp voor en zelfs in de Nederlanden heeft de Staat weer een zeker soort van overmacht over de Kerk verworven, maar toch bij haar ontstaan moesten bijna overal de Gereformeerde Kerken zich zelfstandig organiseercn. En hier vooral bleek het, welk een groote zegen door God aan die Kerken in het organiseerend talent van Calvijn was geschonken. Zwingli had hetzelfde beginsel als Calvijn, maar hij heeft het niet kunnen doorvoeren. Ook Zwingli was van oordeel, dat de gemeente, de plaatselijke gemeente, het uitgangspunt moet zijn, waaruit de Kerk nieuw moet worden opgebouwd. En in die gemeente worden dan van zelf door de leidingen des Heiligen Geestes de mannen aangewezen, die het bestuur over haar moeten voeren overeenkomstig de instellingen der apostelen, die reeds onderscheid maakten tusschen de apostelen en profeten, de herders en leeraars, en de

73*