DUITSCHLANDS MOEILIJKHEDEN

benaming voor Hitler's despotisme — „is geen plaats voor de vormen der politieke democratie. Dit is vooral waar ten aanzien van de rechtstreeksche democratie.... Het beginsel van de vorming van meerderheden door stemming is absoluut strijdig met het wezen van den Führerstaat, vooral wanneer de stemming den vorm van een referendum aanneemt. Referenda komen alleen in aanmerking als een bijzonder ceremonieele betuiging van instemming met het politieke beleid van de leiders." Dit is kort gezegd waar het om gaat. Een referendum is alleen bruikbaar, zoolang de zekerheid bestaat, dat het resultaat in overeenstemming zal zijn met de bedoelingen van den Führer. Het mag geen risico voor hem meebrengen. Iedere mogelijkheid van gevaar moet worden uitgeschakeld. Aan het volk wordt de rol toebedeeld van het koor in een Grieksche tragedie: al wat het te doen heeft is de woorden en daden van den held te begeleiden met woorden van prijzende erkentelijkheid. „Veredelde democratie" is derhalve puur bedrog.

Het zou zelfs bedrog zijn als het plebisciet zelf en de stemopneming werden beschermd door alle waarborgen van wet en billijkheid. Het is niet voldoende, als de burger naar eigen inzicht een beslissing kan nemen ten aanzien van zijn Ja of Neen op het oogenblik, dat hij zijn stembiljet invult en het in de stembus werpt. Hij moet in staat zijn zich van te voren een meening te vormen omtrent de waarschijnlijke gevolgen van zijn beslissing. En dat kan hij niet doen, waar geen recht van vereeniging en vergadering en geen vrijheid van drukpers bestaat, waar de taak, de massa voor te lichten en te onderrichten, uitsluitend wordt gereserveerd voor de Regeeringen haar organen en waar elke openlijke critiek als een daad van hoogverraad wordt gevolgd door onmenschelijke straffen. Het referendum wordt daardoor verlaagd tot een soort militaire parade. Men maakt een paskwil van de democratische beginselen, terwijl men doet, alsof men er diepen eerbied voor koestert. Maar die bespotting wordt nog veel bedenkelijker, wanneer zij die aan het roer zitten er niet voor terugdeinzen de stembusuitslagen te vervalschen. Dat dit den igden Augustus op groote schaal en op vele plaatsen is gedaan, is absoluut zeker. De vervalschingen door onderge-