RUSLAND ACHT JAREN LATER

geheel uitgeroeid. Datgene, waarop de zedelijkheid gegrond was, verdween eveneens, en de eerste jaren van het Sovjetregime werden gekenmerkt door veel losbandigheid. In beslag genomen door buitenlandsche interventie, burgeroorlog en hongersnood, hadden de Sovjet-leiders, waarvan slechts zeer weinigen de heerschende ongebondenheid goedkeurden, weinig tijd beschikbaar zich te wijden aan moreele problemen. De heerschende immoraliteit maakte het mogelijk, dat het verdichtsel van de nationalisatie der vrouwen en daarmede het geloof, dat de Sovjets er opuit waren een einde te maken aan het gezin, in het Westen ingang vond. Toen de toestanden zich meer stabiliseerden, ging daarmede een strenger optreden tegen de onzedelijkheid gepaard. De Sovjet-leiders zijn Puriteinen. Zij hebben een afkeer van dronkenschap, liederlijkheid en politieke kuiperijen, als zijnde groote hinderpalen voor de verwezenlijking van hun plannen. Evenals in Amerika voerden zij het drankverbod in, doch zij hadden er niet zooveel tijd voor noodig als Amerika om tot de ontdekking te komen, dat een drankverbod kwade gevolgen van anderen aard met zich bracht. Tijdens mijn bezoek in deze lente heb ik slechts twee dronken menschen gezien. De echtscheiding is gemakkelijk gemaakt. Ik bezocht het huwelijks- en echtscheidingsbureau om de werking ervan na te gaan. Het was slechts een kwestie van invulling van formaliteiten, of iemand wilde trouwen of zich laten scheiden. Waarschijnlijk mag zoowel het gemak om echtscheiding te verkrijgen als afkeer van echtelijke ontrouw worden beschouwd als een factor ter verklaring van de afneming van echtelijke ontrouw die, naar verondersteld werd, aanwezig was. Bij echtscheiding moet de vader van de kinderen volgens de wet een zeker percentage van zijn loon afstaan voor hun onderhoud. Doch Rusland is in groote mate een land van zwervers en een ondoelmatige administratie kan in vele gevallen de verhuizing van gescheiden echtgenooten niet bijhouden. Voor zoover eigen waarneming mij in staat stelde, bestaat er zeer weinig gevaar voor, dat het gezin als maatschappelijke instelling zal verdwijnen. De reeds vermelde proclamatie van Stalin pleit daarvoor. Het familieleven scheen nog ongeveer hetzelfde te zijn als vroeger. De boer ranselt zijn vrouw niet meer zooals vroeger; ten deele