72

EEN NIEUWE WEG DEN MENSCH TE LEEREN KENNEN.

bepaalde voorwaarden in zekeren gunstigen toestand van „mcitabiliteit" of geprikkelde levenswerkzaamheid, terwijl op dienzelfden tijd het geheele overige deel der hemisferen in een toestand van in meer of mindere mate verkleinde „mcitabiliteit" verkeert. In de afdeeling met verhoogde mcitabiliteit vormen zich gemakkelijk nieuwe bedongen reflexen, en voor wijzigingen zijn daar goede kansen. Hier heeft men op het gegeven oogenblik als het ware het scheppende vermogen van de hemisferen of hersenhalfronden. De andere deelen hebben ditzelfde vermogen niet, hun functie bestaat dan hoogstens in vroeger uitgewerkte reflexen, die stereotiep aanwezig zijn, als er een daarmee verband houdende prikkel is; de werkzaamheid van die afdeelingen wordt door ons de onbewust automatische genoemd.

De afdeeling met scheppende werkzaamheid is natuurlijk niet altijd dezelfde, die wordt integendeel telkens over de geheel oppervlakte van de groote hemisferen verplaatst, afhankelijk van de verbindingen die tusschen de verschillende centra bestaan en onder inwerking van prikkels van buitenaf. Dienovereenkomstig wordt dan ook het gebied van de verminderde werkzaamheid veranderd. Kon men door den schedel der hersenen heen zien en was de zone der hemisfeer met incitabiliteit lichtgevend, dan zou men bij een bewust denkend mensch op de halfronden een zich gedurig in vorm en omvang veranderende lichte plek zien bewegen van wonderlijke contouren, overigens omgeven door meer of minder diepe schaduw aan de oppervlakte.

De ingewikkelde verhouding tot de omringende wereld doet bij het organisme een vermogen vooronderstellen, die wereld in bestanddeelen te ontleden. Hiertoe heeft ieder hooger dier verschillende fijnontwikkelde analysators, de zoogenaamde zintuigen. Een analysator is een samengesteld zenuwmechanisme, dat met een uitwendig opneem-apparaat begint en in de hersenen eindigt in de lagere of in de hoogere afdeeling, in het laatste geval op een heel wat meer samengestelde manier. De taak van den analysator is het gecompliceerde van de omgeving in haar afzonderlijke elementen te ontleden. De analysator, „het oog" bijv., bestaat uit een periferisch deel,