DEK ACHTTIENDE EEUW.

74)

praten; maar dat ging heel ordentelijk toe; want de celbezoekers draaiden hem den rug toe.»

Wat in 't algemeen de onzindelijkheid en onkieschheid der zeventiende en achttiende eeuw in. Frankrijk betreft ', daaromtrent kunnen de prenten van Laguet zelfs de ongeloovigsten geloovig maken. De winkel van dien graveur was indertijd zeer vermaard, omdat hij den bedorven smaak van het publiek wist te vleien door het uitstallen van de ergste obsceniteiten. Als cle maarschalk Villars eens recht vertrouwelijk wou praten, liet hij een chaise percée naast de zijne zetten, en bood die den bezoeker glimlachend aan. En wat zijn collega Vendöme betreft, hoe dat heerschap in zoo'n geval met zijn bezoekers te werk ging, durf ik niet na te vertellen. Die 't met alle geweld verkiest te weten, kan bij Duclos vinden, hoe hij den bisschop van Parma te woord stond.

De onzindelijkheid, zelfs in de prachtigste paleizen, klinkt in onzen tijd ongeloofelijk. Dat geldt in de eerste plaats voor het vorstelijk Versailles. Aangezien er in dat schitterende lustoord nergens van die kleine localiteiten te vinden waren,

„waar elk de vrijheid heeft om zich terug te trekken», zoo behoefde het niemand te verwonderen, dat men al heel licht een lakei tegenkwam, een pot torsende, die helaas geen rozengeur verspreidde, en waarvan de inhoud in een of ander hoekje buiten werd neergegooid. Daar men zich de moeite niet gaf, om zulk een hoekje op eenigen afstand te zoeken, zal het wel niemand verwonderen, dat er na den dood van Lodewijk den Vijftiende werd last gegeven, om den onmiddellijken omtrek der paleizen van Versailles te zuiveren. Het schijnt, dat die bevelen zeer gebrekkig werden opgevolgd: althans een vlugschrift van het jaar 1788 bericht, dat een gedeelte van het terrein rondom het hoofdgebouw feitelijk een reusachtige bergplaats van walgelijk vuil was. In dat wereldberoemde kasteel, welks gangen,

1) Toen het gebruik van linnen hemden algemeen was geworden, was het baden meer en meer in onbruik geraakt. Eerst kort vóór onze groote omwenteling keerde men vrij algemeen tot het baden terug.