Daar is een uitspraak van Paus Leo XIII uit het jaar 1888, waarin over de vrijheid van onderwijs wordt gezegd:

„Hieruit volgt duidelijk: voorzover de vrijheid van onderricht, waarover wij spreken, de eis stelt zonder enige beperking te mogen leren wat zij verkiest, is zij volstrekt met de rede in strijd, en alleen maar geschikt om de geesten totaal in de war te brengen. De Overheid kan dan ook deze vrijheid niet aan de burgers verlenen, zonder haar plicht te verzaken".

Wij zeggen hiervan: natuurlijk kan de overheid niet toestaan, dat

oogpunt van tactiek, is Rome wel tot een zekere verdraagzaamheid bereid. Maar steeds wordt de mogelijkheid opengelaten, dat men de beloofde vrijheid op de duur of onder bepaalde omstandigheden weer moet kunnen inperken.

In een andere pauselijke uitspraak wordt gezegd, dat de kerk om bijzondere tijdsomstandigheden in bepaalde vrijheden moet berusten. Maar als er „een ommekeer ten goede" komt, dan zal zij „met ijver

't I y Jas een niet eenvoudige vraag, die tot mij werd gericht.

Niet door een lezeres, maar door iemand buiten onze kring.

't Ging over de verdraagzaamheid van kerken en politieke groepen.

— Waar we aan toe zijn, als nog eens ooit de Roomsen hier de meerderheid krijgen en zij de lakens gaan uitdelen, kunnen we wel zo ongeveer bevroeden. De inquisitie in het verleden zegt genoeg. En wat het heden betreft, behoeven we slechts de landen Oostenrijk en Spanje te noemen. De Protestanten hebben het daar heus niet zo best. Met de geestelijke vrijheid voor andersdenkenden is het er voor goed gedaan. Maar apropos, hoe zou het gaan als de Calvinisten de meerderheid kregen... Zouden wij niet-gelovigen dan beter uit zijn? Het verleden heeft ons hier ook wel een en ander te vertellen. Denk maar aan Genève waar Calvijn baas was en aan sommige in meerderheid A.R. en C.H. gemeenten in ons land, waar je op Zondag niet mag voetballen. Misschien worden we wel op commando gedwongen de kerkdiensten te bezoeken... Wat een dooie boel zou het op Zondag worden!

* . *

*

Aanpakken jongens! Kom nu maar eens voor den dag met jullie verdraagzaamheid!

De uitdaging lag er. Aan het antwoord kon ik niet ontkomen.

Met het geval van een eventuele Roomse meerderheid was ik gauw klaar. Ik had juist in „A.-R. Staatkunde" het glasheldere artikel van Dr. Smit gelezen over „Rooms-Katholicisme en verdraagzaamheid".

Inderdaad, wij Protestanten zijn op dit punt, niettegenstaande geruststellende verklaringen van Roomse zijde, volstrekt niet hoopvol gestemd.

De practijk van het heden in andere landen, Spanje b.v., spreekt droeve taal. Wij zullen de berichten, die daaromtrent nu en dan in de pers worden gevonden, niet ophalen.

Van meer belang voor ons is de vraag: hoe staan de leiders in de R.K. kerk en politieke partij daartegenover? Keuren zij een dergelijk optreden goed?

men maar alles mag leren wat men verkiest; er zijn grenzen: 't is alleen maar de vraag: waar stelt men die grens? Zal een Roomse overheid alleen keren wat met de openbare orde en goede zede in strijd is, of ook b.v. onderwijs in ProtestantsChristelijke geest?

Met een dergelijke uitspraak komen we niet verder. Rome kan hiermee alle kanten uit.

We hebben meer licht nodig. Wordt dit soms gegeven door Mr Dr Loeff, secretaris van het R.K.kerkgenootschap in Nederland, in zijn pas gehouden rede over Katholicisme en verdraagzaamheid?

Ook al niet. Hij zegt daar:

„Dat de katholieken, wanneer zij in Nederland de absolute meerderheid zouden bezitten, zeker niet zo maar zonder meer dit totaliteitsbeginsel (d.w.z. geen vrijheid voor andersdenkenden) op ieder gebied van het staatkundig leven zouden gaan toepassen, daarvan is ieder katholiek overtuigd".

Dit klinkt heel geruststellend. Maar in werkelijkheid schieten we er niets mee op. Het angeltje zit in de woorden: „zeker niet zo maar zonder meer".

Om practische redenen, uit een

streven naar het volbrengen van de haar door God aangewezen taak".

Daar heb je het.

Het gevaar van Rome zit hierin, dat de kerk via de sterke arm van de Overheid een dwang gaat uitoefenen, waartoe zij nimmer werd geroepen.

Op dit standpunt stond Rome in de Middeleeuwen, en op dit standpunt staat zij nog.

* * *

En nu het Calvinisme.

Ach ja, men kan wijzen op tal van feiten in het verleden, waaruit blijkt, dat ook Calvinisten zich aan onverdraagzaamheid, aan het nietdulden van andere levensbeschouwing hebben schuldig gemaakt.

De twee delen: „Het Calvinisme gedurende zijn bloeitijd" van Prof. A. A. van Schelven — prachtig studie-materiaal — bieden daarvoor bewijzen te over.

Neem Genève. Berucht bij onze tegenstanders vanwege het rigoureuze bewind van Calvijn. Ja, maar zó was het niet. Je kunt hem maar niet op de nek schuiven, waaraan hij part noch deel heeft gehad. Zo

Jiiié

'lm