maar uit alle deelen des lands samengevloeid. Geen andere plaats in Noord-Brabant, waar zoo velen wonen uit andere provinciën en uit de Nederlandsche Koloniën geboortig-, iets dat wijst op die samenstrooming. De toeneming in zielental breidt de aaneensluitende nederzetting der stad mede uit over de aangrenzende gemeenten Teteringen, Ginneken, en Prinsenhage.

Breda als gemeente zag haar zielental uitbreiden van 8200 in 1796, tot 14700 in 1850 en tot 26000 in 1900. Hoe groot het aantal bewoners is, dat buiten de stad met die der stad één nederzetting uitmaken, kunnen wij niet zeggen, daar de opgaven der volkstelling wel wijken aangeven, maar er geen kaart bestaat, waar de wijken der gemeenten op zijn geteekend ').

Wat den vorm der nederzettingen betreft, is in NoordBrabant het beperkte lengtetype bij de meeste dorpen overheerschend. Het type der onregelmatig verstrooide huizen, met één of meer open pleinen of brinken, even eens van onregelmatige gedaante, vindt men hier niet. Schier alle dorpen zijn gebouwd in de lengte langs den wee en vormen in de kom veelal een breedere straat, niet zelden met linden omzoomd, waaraan het Raadhuis gebouwd is. De grootere dorpen ontstonden veelal aan een kruispunt van wegen, en de kern is dan een kruisstraat. Ook buiten de dorpen had de huizenbouw, waar ze meer geïsoleerd is, langs de wegen plaats. De boer, die in zelfgenoegzaamheid op een groote hoeve alleen woont te midden van zijn landerijen, zooals er in Fries-

1) Op deze zaak moeten wij de aandacht der autoriteiten vestigen. De gegevens der volkstelling hebben voor de kennis der verbreiding van de bevolking weinig waarde, omdat men niet kent de indeeling der gemeenten, waardoor de bewoners niet over kleinere gedeelten verdeeld kunnen worden. Voor de Regeering is de zaak eenvoudig en niet kostbaar, om een kaart te doen samenstellen, waarop de wijken der gemeenten geteekend zijn, welke in de gegevens der Volkstelling worden genoemd, en dan kan men met vrij groote juistheid de verbreiding der bevolking over ons land leeren kennen.