wijk, Spaarndam, Haarlem en Hillegom, en verder in de grootere Westelijke helft van Zuid-Holland ten Noorden van de Maas, met uitzondering van de kuststreken; dus in Rijnland (met opgaven voor Rijnsburg, Leiden, Leidschendam, Zoetermeer en Zegwaard, Waddingsveen, Oudshoorn en Aarlanderveen), in Delftland (met opgaven voor Monster, 's Gravenzande en Naaldwijk) en in 't Westen van Schieland (met opgaven voor Rotterdam, Hillegersberg en Bergschenhoek); bovendien in de stad Dordrecht. Hoever de heldere a zich Oostelijk in Zuid-Holland uitstrekt, is vooralsnog niet strikt nauwkeurig uit te maken: ongemerkt schijnt zij in ae over te gaan langs Lek en Hollandsche IJsel en in het oude land van Woerden. De opgave, dat te Boskoop de a naar ba overhelt, is met de overige waarnemingen in strijd, maar wettigt het vermoeden, dat daar althans de ae nog niet heerscht. Voor Aarlanderveen en Oudshoorn hebben de opgaven nog eene heldere a, maar voor het Westelijker gelegen Woubrugge zegt Winkler {Dial. II bl. 108): „De volkomen a helt eenigszins naar den blatenden aeAdank over, maar niet zooveel, dat men dezen Rijnlandschen klank met ae kan afbeelden."

Misschien heeft zich in den laatsten tijd onder den invloed van het schoolonderwijs het gebied der heldere d wat uitgebreid. Het valt dan ook moeielijk te bepalen, of zij overal van oudsher geheerscht heeft, waar men haar nu hoort, ofschoon in 't hart van Zuid-Holland de algemeenheid, ook bij de laagste klassen der bevolking, daar voor oorspronkelijkheid zou pleiten. Daar in dezelfde streken ook de gerekte, oorspronkelijk korte, a helder is, zou het overigens niet onmogelijk zijn, dat invloed van die gerekte a — ook in andere gedeelten van ons land helder — eene oorspronkelijke ae tot heldere a heeft doen overgaan.