heid der bevolking met gepaste geneesmiddelen daartegen en van de groote vrijheid in geslachtelijken omgang, die bij de bevolking voorkomt, zoowel als van de onwetendheid omtrent den samenhang der gonorrhee met ziekten der vrouwen en omtrent het eigenlijke wezen der syphilis.
De meeste vrouwen lijden aan ziekten der geslachtsdeelen, die niet door infectie bij de verlossing ontstaan zijn, wijl daarbij geen hand wordt ingebracht, maar uitwendige wrijvingen worden gedaan. De schrijver toont door voorbeelden aan, hoe die ziekten dikwijls ontstaan door gonorrhee. Maar de nadeelige gevolgen van syphilis zijn nog veel grooter en uiten zich o. a. door zeer vele miskramen. Nieuwenhuis meent, dat de verhalen over menigvuldige pogingen om miskraam op te wekken, die omtrent zoovele weinig beschaafde volken, o. a. omtrent de Dajaks, de rondte doen, onjuist zijn; want de inlandsche vrouwen beklagen zich zelve, als ze geen kinderen krijgen en zijn zeer aan hare kinderen gehecht. Deze verhalen, als zoovele andere, zijn het gevolg van onvoldoende waarneming, daar de waarnemers dikwijls niet vertrouwelijk genoeg zijn met de bevolking.
De verdere mededeelingen in dit opstel zijn van zuiver medischen aard. We hopen dat de schrijver die zal voortzetten.
Dr. C. L. van der Burg.
A. G. Vorderman. Celebes-vogels. Molukken-vogels. (Nat.Tijdschr. v. Ned. Indië, dl. LVIII, 1898, bl. 26 en 169.
Van een jager, tevens preparateur, vergezeld, heeft de schrijver een dienstreis naar Makassar, de residentie Menado en de Molukken tevens doen strekken tot onderzoek op ornithologisch gebied.
Op Celebes werden de omstreken van Makassar afgejaagd en een groot aantal vogels verzameld uit de Minahasa en de afdeeling Gorontalo; bovendien werden vogels geschoten op de plaatsen ter west- en noordkust van Celebes door de Pakketvaart aangedaan. Eene reis naar Taroena (Gr. Sanggir) leverde niet veel op door te kort verblijf en ongunstig weder. Te Roeroekan (Minahasa) trof de schrijver twee inlanders aan, waarvan één vroeger de Sarasin's vergezeld heeft als jager en preparateur en de andere als zoodanig in dienst is geweest van een engelsch natuuronderzoeker uit Serawak. Deze Minahasers houden zich met akkerbouw op en verzamelen tevens planten en dieren, zoodat hij vele hem ontbrekende Celebès-vogels bij hen kon koopen. In 't geheel bedraagt de Celebes-collectie 323 ex. tot 118 soorten behoorende, in minder dan twee maanden bijeengebracht. Celebes is een eiland dat op allerlei gebied eigenaardig mag heeten; ook met betrekking tot de avifauna, die in het