minstens 2 M. vroeg een uitgaaf van ƒ 36 500,—. Nieuwe of vernieuwde stoomgemalen verrezen te Rumpt, te Rooversbroekpolder (Z.-H.), te Lisserbroek, aan den Rotteboezem, in den polder Grootslag (Z.-H.), te Mastenbroek. Het belangrijkste werk was de voltooiing van de afwatering en reguleering van de Berkel, hetgeen ruim ƒ 600 000,— vorderde.

Voor waterkeering (zee- en oeverwerken) beperkten de rijksuitgaven zich tot ƒ 363000,—, dus iets minder dan het vorig jaar toen ook geen noemenswaardige stormvloeden aan het woord waren; de dijks- en waterschapsbesturen bekostigen echter het leeuwenaandeel van dit geldverslindend gedeelte der openbare werken.

De dijkverbetering der Drie Vrienden-polder (N.-Br.) vorderde ƒ41 000,—, de Krimpenerwaard ƒ 19500,—, de Hoeksche Waard wel een ton gouds, de Heldersche Zeewering ruim ƒ 75 000,—-, Vlieland (met inbegrip van de haven) ƒ56000,—, Wieringen ƒ 29000,—, Schouwen en Duiveland ƒ95000,—, Walcheren ƒ60000,—, Noord- en Zuid-Beveland wel een ton gouds, Zeeuwsch-Vlaanderen ongeveer evenveel, het Waterschap Vijfdeelen zeedijken buitendijks (Fr.) ƒ 308 000,—, Wymbritseradeel ƒ 18000,—, Goedereede ƒ30000,—, voorts talrijke anderen meer of min belangrijke werken; bijv. de duinverzorging op Texel, Terschelling en Ameland (samen ƒ 26000,—), de duinbeplantingen langs Noord-Hollands vasten wal en de Pettemer zeewering ƒ 37 000,—, eindelijk Schoklands bescherming ƒ 21350,— kostend. De opmetingen langs den duinvoet leverde in 1898 geen bijzonder bevredigende uitkomsten op; waakzaamheid en voorzorgen blijken voortdurend zeer raadzaam te wezen.

VI. Landaanwinningen enz.

Van overwinningen op het watergebied is in de laatste jaren weinig sprake; ook in 1898 bepalen zich die tot eene indijking van 105 H. A. buitengronden aan de zuidkust van Overflakkee, en voor eene bedijking van 308 H. A. schorren in den Brakman bij Filippine werd een ontwerp gereed gemaakt.

Talrijker waren de ondernemingen om door kunstmatige bevloeiingen onvruchtbare heidevelden te herscheppen in goede grasgronden, waartoe de Heidemaatschappij haar krachtigen steun verleende, niet alleen door het uitnemende kaartwerk uitgevoerd onder den Ingenieur J. C. Ramaer, maar tevens door den op hare ervaring gegronden raad bij het ondernemen van zulke werken. Wij vermelden hier de bevloeiingen aangewend: in de Staatsdomeinpolders onder Oosterhout, — onder de gemeente Valkenswaard (7V2 H. A.), — onder Bergeik (sV2 H. A.), — onder Budel (i8'/4 H. A.), — onder Westerhoven (231/, H. A.), onder Rijsbergen