Bij den thans in aanbouw zijnden spoorweg werken duizende Kaffers van allerlei stam, vooral Zoeloe's en Swazie's, prachtige gestalten met fraaie bruine huid. Eens op een avond voerden 300 Swazie's een krijgsdans uit, onder een luguber gezang dat door een hunner werd ingeleid, waarop allen tegelijk met het antwoord invielen. Het is bijv. een heldenzang waarin verhaald wordt hoe een leeuw werd gedood of een vijand verslagen. Dan ontwaakt de fantasie dier natuurmenschen, het is of zij den strijd in werkelijkheid voeren; dat is een prachtig tooneel; wie beeldhouwer wil worden kan hier zijne studiën maken.

De aanleg van dien spoorweg, die thans gereed is tot aan de Komatierivier en vandaar, over een afstand van 500 km., recht naar Pretoria zal gaan, stuit op vele bezwaren. De groote moeielijkheid ligt in het verkrijgen van Hollandsch personeel; het beste wat men in Holland kan krijgen is nauwelijks goed genoeg. Want de groote vraag is: zijn wij Hollanders geschikt voor kolonisten? Daartoe behooren in de eerste plaats opgeruimdheid, veerkracht en het stellen van geringe eischen aan het leven.

In de kerk te Craddock hoorde de heer Middelberg voor 2000 toehoorders eene Hollandsche rede houden , door een predikant met een Hollandschen naam; te Kaapstad worden in het Parlement, door de groote politieke leiders, debatten in het Hollandsch gevoerd. Men leest in ZuidAfrika veel boeken in die taal en zou zulks nog meer doen als men over werken te beschikken had: nu wordt nog dikwijls de toevlucht tot Engelsche boeken genomen.

In weerwil daarvan behoeft men niet te denken dat de Hollanders in Zuid-Afrika ontvangen worden als redders en stamgenooten. In Kaapstad verwijten de bewoners van Hollandsche afstamming ons dat wij hun land aan Engeland verkocht hebben '). Toch schijnt het wenschelijk dat het Hollandsch element in Zuid-Afrika versterkt worde en dat in ons land de overtuiging meer en meer moge veldwinnen dat Zuid-Afrika een nieuw vaderland kan worden voor alle standen onzer natie.

De Voorzitter betuigde den heer Middelberg zijn hartelijken dank voor de onderhoudende wijze waarop hij zijn onderwerp behandeld had. De ademlooze stilte en de onafgebroken aandacht waarmede de vergade-

1) Theal zegt dat bij verdrag van 14 Aug. 1814 het Kaapland door den Souvereinen Vorst aan Engeland werd afgestaan voor 6 millioen pond sterling. Spreker heeft in het archief van Kaapstad het koopcontract gezien.