De notencultuur is van zoo weinig beteekenis, dat die niet afzonderlijk behoeft vermeld te worden.

Suikerriet, hier toboe genoemd, wordt overal in de tuinen als versnapering aangeplant en in groote hoeveelheden gegeten.

De bereiding van arensuiker vindt voornamelijk plaats in de distrikten Tibawa en Atinggola-, van sagoeweer is de Gorontalees een groot liefhebber en gebruikt hij die dagelijks, ook al gaat hij zich zelden daaraan te buiten.

Sagoe wordt aan de moerassige stranden der distrikten Pogoejaman, Pogoeat, Kwandang en Atinggola veel gevonden. De sagoe wordt alleen gegeten als surrogaat voor miloe, wanneer dit gewas eventueel mislukt is.

Uitstekend timmerhout en meubelhout wordt overal in ruime hoeveelheden aangetroffen; vooral de bosschen van het distrikt Bone zijn daaraan rijk.

Over 't algemeen kan gezegd worden, dat de landbouw in de afdeeling Gorontalo nog op een lagen trap staat. De inzameling van boschprodukten vooral heeft aan de verschillende cultures geen goed gedaan. Aan den heer Riedel, wiens naam overigens te Gorontalo nog met eerbied wordt genoemd, komt de eer toe de aandacht van den handel op den rijkdom dezer streken aan die produkten gevestigd te hebben, waardoor zich hier Chineezen en ook eene Europeesche firma Gebr. Bauermann en Parmentier als opkoopers van boschprodukten vestigden en de handel van het vroeger zoo onbekende Gorontalo, zooals de hieronder te vermelden cijfers uitwijzen, een hooge vlucht nam. De voornaamste boschprodukten zijn gomcopal, hier damar genoemd, en rotan; in geringe hoeveelheden ook verfhout en was. Ontegenzeggelijk heeft deze inzamelingsnijverheid een tijdelijke welvaart over Gorontalo gebracht, doch het nadeel is dat de landbouw daardoor op den achtergrond is geraakt en de bevolking zwervende is geworden, zich ophoudende in de bosschen en nu moeielijk weder aan orde en een geregeld leven te wennen is. En toch is dit laatste noodig, vooral nu de marktprijzen van gom-copal zoo gedrukt zijn, en het niet te voorzien is, dat deze in den eersten tijd rijzen zullen , zoodat andere bronnen van welvaart zullen moeten worden opgespoord, nu de inzameling van boschprodukten zoo weinig voordeelen meer geeft.

De ontwikkeling van den landbouw en daarmede van de welvaart dezer Assistent-Residentie hangt nu geheel af van de vestiging van particuliere landbouw-ondernemers. Gedwongen cultures toch behooren tot het verledene en kunnen „hors de saison" genoemd worden.

Waarom in de Minahassa zooveel erfpachters gevestigd zijn, ja zich daar als het ware verdringen, waar zij zich op de teelt van koffie en tabak toeleggen, en in 't Gorontalosche niet is nog altijd een open