En daartoe verzoek ik U, mij voor een oogenblik te willen volgen bij de beschouwing van het
Trans-Borneo-Spoorweg- Ontwerp.
Met uitzondering van het Continent van Australië, — Nieuw Holland —, is Borneo het grootste eiland der wereld.
Het beslaat eene oppervlakte van 12.962 vierkante geographische mijlen, waarvan het Nederlandsche gedeelte 9374 vierkante geographische mijlen omvat, namelijk de Residentie Wester-Afaeeling van Borneo, met 2806 vierkante geographische mijlen: en de Residentie Zuider- en OosterAfdeeling van Borneo met 6568 vierkante geographische mijlen.
Ter betere vergelijking dezer cijfers zij medegedeeld, dat het Duitsche Rijk 9800 vierkante geographische mijlen groot is, alzoo ruim 3000 vierkante geographische mijlen kleiner dan geheel Borneo; dat GrootBrittannië en Ierland te zamen 5479 vierkante geographische mijlen bevatten, of minder dan de helft van Borneo's oppervlakte; en dat eindelijk Nederlandsch Borneo bijna zestien malen zoo groot is als Nederland in Europa.
De bevolking van het Nederlandsche gedeelte wordt in den Nederlandsch Indischen Regeerings-Almanak voor 1891 aangegeven op 418.597 zielen voor de Wester-Afdeeling, en op 701.051 zielen voor de Zuideren Ooster-Afdeeling, in totaal derhalve 1.119.648, of 120 zielen per vierkante geographische mijl.
Die cijfers kunnen echter priori" aangenomen worden, niet nauwkeurig te zijn, daar er veel te weinig Europeesche ambtenaren zijn, om dat cijfer voldoende te controleeren.
Evenwel is het zeker, dat de verhouding van 120 zielen per vierkante geographische mijl onder anderen in de flink bevolkte, vroegere Sul tansrijken van Martapoera en Amoentai veel gunstiger is.
Dat hierin verbazende wijziging ten goede zal komen door de eventueele uitvoering van het nu behandelde spoorweg-ontwerp, kan als wiskunstig zeker worden aangenomen.
Nederlandsch Borheo kan worden verdeeld in drieerlei gebied: de landstreken, geheel onder Nederlandsch Gezag staande; de rijken, door eigen vorsten bestuurd, maar onder Nederlandsche Souvereiniteit; en het gebied, buiten allen Nederlandschen invloed geplaatst.
Deze staatkundig hoogst gewichtige verdeeling is evenmin van belang ontbloot voor den economischen toestand der betrokken bevolking.
62