„ringen, die er ontstonden, moet gerekend worden de invoering van „nieuwe en snelle middelen van gemeenschap.

„Deze ontwikkelden niet alleen de hulpbronnen van het land, ver„meerderden den rijkdom van het volk en wijzigden geheel en al zijne „levensvoorwaarden, maar zij versterkten bovendien de geestkracht van „eiken tak der Regeering; zij brachten de verschillende provinciën van „het Keizeirijk dichter bij elkander en Engeland dichter bij Indië; de „Engelsche invloed werd sterker en sterker en alle klassen der maatschappij stelden nieuwe en hoogere eischen aan zichzelven, daar zij meer „en meer in onmiddellijke aanraking werden gebracht met Europeesche „gewoonten en beschaving."

Het is hier niet de plaats, om bovengenoemde stellingen nader uit te werken, maar ik koester de overtuiging, dat zij gedeeld zullen worden door eiken onbevooroordeelden Nederlander, wien het welzijn en de ontwikkeling onzer Bezittingen in het Verre Oosten ter harte gaat.

Ik zeide zoo even, dat naar mijne meening de Stamlijnen op alle vier de groote Sunda-eilanden uitsluitend door den Staat gebouwd moeten worden. Tot nu toe is dit voor Java werkelijk het geval geweest en zal in Augustus 1892 de Groote Stamlijn op dat eiland voltooid zijn, die volgens de voornemens van den tegenwoordigen Minister van Koloniën nog Oost- en Westwaarts verlengd wordt, zoodat deze hoofd-ader van verkeer zich van Straat Sunda tot Straat Bali zal uitstrekken, een afstand gelijk aan dien van Marseille tot Parijs.

Ongetwijfeld zullen dan tevens de gedeelten Batavia—Buitenzorg en Djokjakarta—Solo, die thans nog behooren tot de Nederlandsch Indische Spoorwegmaatschappij, binnen niet al te langen tijd door den Staat genaast worden, om de geheele Java-Stamlijn in het uitsluitende bezit te brengen van den Staat.

Op geen der overige groote Sunda-eilanden zien wij tot nu toe eenig spoor van Staats-Stamlijnen, of eenig breed opgevat ontwerp, om daar Stamlijnen te bouwen.

Alleen op de Westkust van Sumatra wordt de spoorweg naar de Ombiliën-kolenvelden door den Staat gebouwd, welke lijn tevens de geheele Residentie Padangsche Bovenlanden voor het verkeer ontsluit.

Op de hier aanwezige kaart van Sumatra is het tracé dier lijn aan; gegeven en gij kunt daardoor ontwaren, langs welken omweg de kolenvelden bereikt zullen worden, zoodat bij eene aanzienlijke kolenproductie naar mijne meening de Staat er stellig toe zal moeten besluiten, om