pagnie echter minder gunstig af, dan liet zij de geslagen partij aan haar lot over, daar vooruit werd bepaald, dat deze zich „in cas van tegenspoed zonder ondersteuning van de Compagnie zullen souteneren". Een enkele maal slechts schijnen harerzijds pogingen te zijn aangewend om, indien de verdeeldheid al te groot werd, de orde te herstellen. De middelen die hiervoor gekozen werden, zijn het best te begrijpen uit een dispositie genomen te „Ternaten" den 16 Januari 1714.... „Eenige moord of ander delict op de veraf gelegene en minst gedisciplineerde negorijen gepleegd wordende, moet de regering niet ligt treden tot het afzenden van militairen om de daders te apprehendeeren, om de woeste en wilde volkeren niet te intimideeren en boschwaarts te jagen, maar liever dezelve zoeken door hunne hoofden of makkers, dan wel door andere genoegelijke middelen in handen te krijgen" ').

Wanneer wij thans nagaan wat de stammen van den Indischen Archipel bewogen heeft tot het zich meester maken van den schedel eens anderen , dan blijkt aanstonds uit de feesten, die na een gelukkig afgeloopen sneltocht gevierd worden, dat de hoofdbedoeling hiervan was, zich in het bezit te stellen van een beschermenden fetis, van een schutsgeest2). Waarom hiervoor juist de schedel in aanmerking kwam, heeft een van Duitschland's kundigste ethnologen, Dr. Richard Andree reeds verklaard. „Im Schadel", aldus zegt deze geleerde, „concentriren sich die vornehmsten Sinne, er ist tiberall anerkannt als Sitz des Geistes und mit der Aufbewahrung des Gehauses glaubte man auch nach dem Tode des ursprünglichen Besitzers, sei er Freund oder Feind gewesen, tlber dessen Eigenschaften und Kraften verftlgen zu können. So kommt es, dass viele Völker hohen Werth auf den Besitz von Schadeln legen, dass sie förmliche Sammlungen derselben zusammenbringen und die Schadeljagd systematisch betreiben, wie dieses der von Indien durch die malayischen Insein bis in die Südsee reichende furchtbare Gebrauch des Kopfjagens beweist" 3).

Feitelijk is het dus niet de schedel als zoodanig, die vereerd wordt; het is de daarmede vereenzelvigde ziel van den verslagene. Heeft men deze in zijn macht, dan kan men haar, na haar allereerst door offers te hebben verzoend, aan zich dienstbaar maken 4).

1) J. B. van Doren, Beknopte beschrijving vanWahaai, Bijlage A. Tijdschrift v. d. Taal-, Land- en Volkenk. Tan Ned. Indië, deel IV, (1856), blz. 206.

2) Wi lk e n, Het Animisme bij de Tolken van den Oost Indischen Archipel, I, blz. 125.

3) Andree, Ethnographische Parallelen und Vergleiche, blz. 137—138.

4) Wilken, Iets over schedel vereering bij de volken van den Indischen Archipel, overdruk, blz. 10. Ten einde alle onnoodige herhalingen te vermijden, zullen wij de