alleen let op de waarde van hetgeen men ervoor krijgt, zal hem echter, zoo niet hebben afgeschrikt dan toch hebben doen aarzelen. Vergelijkt men de nieuwe uitgave met die van 1877 dan is de vooruitgang waarlijk verwonderlijk groot. Niet alleen toch dat vele kaarten geheel zijn omgewerkt in overeenstemming met het tegenwoordige standpunt onzer kennis van landen en werelddeelen, die nog betrekkelijk zoo kort geleden weinig bekend of slecht opgenomen waren, maar ook zijn de kaarten der vroegere uitgave, die toen reeds een verouderd aanzien hadden '), vervangen door nieuwe geheel geteekend overeenkomstig de tegenwoordige eischen der kartographie. Het aantal kaarten is ook vermeerderd doordat verschillende landen en werelddeelen in meer bladen zijn geteekend dan vroeger het geval was, met name de prachtige kaart van Afrika door Ltlddecke. Verder bevat de atlas een register van 200,000 namen, een groote aanwinst, indien men bedenkt dat het somtijds onmogelijk was een naam te vinden wanneer men vooraf niet vrij nauwkeurig wist waar men hem had te zoeken. Reeds vroeger is door mij de aandacht gevestigd op sommige der vernieuwde kaarten in den atlas, nl. die van Italië en het Balkan-schiereiland, beide door Vogel besproken in Peterm Mitteilungen 2). Het eerstgenoemde land kwam in de vorige uitgave (1877) in twee bladen voor, thans bestaat de kaart uit vier bladen. De kaart van het Balkan-schiereiland is geheel vernieuwd en bestaat thans uit vier bladen op de schaal van 1 : 1,500,000, terwijl de oude kaarten van het Balkan-schiereiland en van Griekenland resp. op de schaal van 1 : 2,500,000 en 1 : 1,850,000 waren geteekend.

Indien men zich een denkbeeld wil vormen van den arbeid die aan de vernieuwing en omwerking der kaarten ten koste wordt gelegd, leze men het overzicht van de gebezigde bronnen en de aangebrachte verbeteringen en toevoegingen bij de bewerking van de kaart der Vereenigde Staten van Noord-Amerika3). Op de daarbij, als proefblad, gevoegde kaart van het noord-westelijk gedeelte der Unie, ziet men dat groote gedeelten van Utah, Wyoming, Montana, Washington en Californie geheel vernieuwd zijn, terwijl ook in het overige gedeelte dier kaart vele honderden plaatsnamen zijn ingevuld, die ons tevens een denkbeeld geven

1) O. a. de kaart van Azië (110. 58) door Stülpnagel.

2) Vlg. ons tijdschrift 1889, M. p. 402 en 1890, p. 698.

3) Die neue Lieferungsausga.be von Stieler's Hand-Atlas. Von H. Habenicht. Pet. Mitt. 1890, p. 277. Mit Karte. T. 20 en 1891, p. 220, waar ook de kaarten van andere landen en werelddeelen in den atlas, worden besproken.