Terwijl dus ons geheele land een gestadigen aanwas van bevolking vertoont, verraadt een groot deel van Friesland neiging tot stilstand of achteruitgang en hetzelfde blijkt bij grootere en kleinere landbouwcentra in andere streken. Daarentegen trekken de groote bevolkingscentra en hunne omgeving steeds meer en meer menschen, zoo ook de industriecentra en de veenkolonien die nog in exploitatie zijn; zoodra de landbouw de verveening vervangt of overvleugelt treedt het tegendeel in (vergelijk Emmen met Hoogeveen en Veendam!)

Zoo geeft ook dit kleine overzicht weer bevestiging van en aansluiting aan conclusies, die de statistiek in landen van onze ontwikkeling en van ons klimaat heeft kunnen vaststellen (zie T. N. A. G. Dl. VII, p. 807).

Apeldoorn, 7 September 1891.

J. F. Hoekstra Jzn.