alsof het pionierswerk in de verschillende werelddeelen geheel ware afgeloopen, blijkt het toch bij aandachtige bestudeering der geographische ontdekkingstochten van den allerlaatsten tijd, hoe weinig wij eigenlijk nog van vele gedeelten der aarde weten, hoe vele vraagstukken nog op hunne oplossing wachten. Hoe treurig is het bijv. nog gesteld met de kartographie der landen van Zuid-Amerika, hoevele streken in Afrika, in Azië, in het Poolgebied zijn nog nimmer door een Europeaan betreden, laat staan wetenschappelijk onderzocht.

Zelfs in de Europeesche landen en hunne overzeesche bezittingen en koloniën wacht nog zoo menig gebied op nauwkeurige opneming, in weerwil van de onvermoeide werkzaamheid der wetenschappelijke genootschappen en de talrijke geleerden die de belangstelling daarvoor trachten op te wekken.

Een paar voorbeelden mogen hier dienst doen als partes pro toto.

Wat Europa aangaat blijkt bijv. uit het laatste deel van Kirchhoff's Landerkunde, waarin Fischer op zoo verdienstelijke wijze de drie ZuidEuropeesche schiereilanden beschrijft, hoe zeer de kennis dier landen in de laatste jaren is vooruitgegaan, maar tevens dat er ook nog vele leemten in dat opzicht zijn gebleven. Van Italië is de groote kaart op de schaal van i : 100000 voor verreweg het grootste gedeelte gepubliceerd, maar Spanje is met zijne kaart op i : 50 000 nog slechts aan het begin der publicatie en wat het Balkan-schiereiland betreft, daar zijn nog volstrekt geen officiëele groote kaartwerken, behalve in het koninkrijk Servië, waar eene topographische kaart op de schaal van x : 75 000 , zoo niet geheel dan toch voor verreweg het grootste gedeelte voltooid is. Ook de sinds 1878 door Oostenrijk bezette landschappen Bosnië en Herzegowina zijn kartographisch opgenomen.

Kirchhoff's Landerkunde schijnt in den laatsten tijd tot stilstand te zijn gekomen. De beschrijving van Rusland door Petri is tot dusverre nog niet verschenen, althans voor zoover mij bekend is. Wellicht dat de volvoering dier taak te groote bezwaren met zich brengt. Het zou echter te betreuren zijn indien het werk over de landen van Europa, dat zooveel wetenschappelijke waarde bezit, niet voltooid mocht worden. Eene goede beschrijving van Rusland, naar den tegenwoordigen stand der geographische wetenschap, moge zeer moeielijk te geven zijn, zij zou inderdaad de kroon zetten op Kirchhoff's verdienstelijke onderneming.

Indien wij de gebeurtenissen van den laatsten tijd in Afrika nagaan krijgen wij wel den indruk dat de politieke aangelegenheden daar meer