Met de tneeproduktie gaat het beter, omdat niettegenstaande de sterke concurrentie de prijzen gehandhaafd blijven en de oogst in 10 jaren met ruim één millioen K.G. toenam, in 1892 iets boven de 4V2 millioen bedragend; de ondernemingen zijn bijna uitsluitend in de Preangers gelegen.
De produktie van de kostbare indigo is wisselvallig en misschien daarom niet toenemend en reeds lange jaren als gouvernementskuituur afgeschaft; alleen de beide Vorstenlanden leveren nog aanmerkelijke hoeveelheden op; geheel Java in 1891: 733 852 en in 1892: 678464 K.G, van 160 ondernemingen.
Eindelijk vermelden wij dat de residentiën Batavia, Krawang en Semarang in 1892—3 opleverden 344 pikols muskaatnoten en 35 pikols foelie.
b. Buitenbezittingen.
Deze zijn volstrekt niet ontbloot van belang voor den nijveren en den handelaar al blijven ze niettegenstaande de groote uitgestrektheid ver terug bij Java.
Wij zullen denzelfden gang volgen en moeten reeds dadelijk ons onmachtig verklaren om de ten behoeve der bevolking ontgonnen gronden op te geven; 't is trouwens bekend dat de inboorlingen der verschillende eilanden op zeer onderscheidene wijzen in hunne voeding voorzien, al blijft rijst het hoofdgewas, behalve in de oostelijkste streken alwaar de sago inheemsch is.
Ook van de oppervlakte voor den verbouw van handelsartikelen bestemd valt al zeer weinig met zekerheid te vermelden, dan dat Sumatra's Oostkust hierin een hoofdrol vervult; daar waren in 1892 in ontginning 26215 bouws van de totale oppervlakte van 748537 bouws welke door Vorsten en Rijksgrooten aan Europeanen is afgestaan.
De suikerproduktie in de Buitenbezittingen zinkt in het niet tegenover die van Java, doch de koffiekultuur is belangrijk genoeg om er iets van mede te deelen.
Sumatra leverde op in 1854 reeds 132000 pikols, dit cijfer steeg in Io77 tot 176 000, maar daalde in 1892 tot 74 000, nog voor vier vijfden gouvernementskuituur; Celebes in 1854 wel 23000 pikols, in 1869 stijgende tot 38 000, en in 1892 dalende tot 10 000, voor ruim 70 percent gouvernementskuituur. De Padangsche Bovenlanden, Tapanoeli en Minalassa zijn de gewesten met de meeste produktie.
Van meer, ja van het meeste gewicht is de verbouw van tabak aan Sumatra s Oostkust, geheel voor rekening van partikulieren; wie hoorde niet spreken van de schitterende opbrengsten der landen in Deli en aan-