assurantie, c. den Sondtol, d. gebrek aan ondernemingsgeest en kapitaal, e. gebrek aan terugvracht').

Na 1870 is 't aandeel der Duitsche vlag ook in 't aantal der aangekomen schepen in de Oostzeehavens belangrijk toegenomen3).

Wanneer we nu de havens 3) van beteekenis nog met een enkel woord bespreken, beginnen we weder met OostPruisen. Deze provincie is na Pommeren 't slechtst bevolkt4). Ja, hier en daar neemt de bevolking af. Ze leeft van land- en boschbouw. Leveren Posen en West-Pruisen suikerbieten, in Oost-Pruisen laat t klimaat dit niet toe. Wel is daar aardappelteelt5) op het hoogveen aan het Kurische Haff van gewicht6). Maar veel is te verwachten van de houtproductie, omdat de mechanische kracht tot vervaardiging van houtstof aanwezig is in de talrijke riviertjes, die stellig 40 000 P.k. kunnen leveren.

Memel (evenals Stralsund, Greifswald en Kolberg met tusschen 20 en 30 000 inwoners) staat met de rivier de Memel of Njemen door middel van de Minge, een zijner armen, en het König-Wilhelm-Kanal in verbinding. Dit kanaal is 2.3 M. diep en 30 en 16.2 M. breed. Het dient voor hout en graanafvoer uit Rusland.

Hoofdinvoer-artikelen zijn steenkolen, haring en meststoffen, de laatste vooral uit ons land.

1) Lindeman, t. a. p. bl. 15. 2) Lindeman, t. a. p. bl. 79.

gemiddeld per jaar. Noordzee. Oostzee.

1871/5 48-9% 4I-5%

1891/5 54-8 » 48-8 B

3) Vgl. Dr. A. Dullo. Gebiet, Geschichte und Charakter des Seehandels der grössten deutschen Ostseeplatze seit der Mitte dieses Jahrhunderts. Jena 1888 en: L. Friederichsen. Die deutschen Seehafen. I. Hamburg, 1889.

4) Vgl. Peterm. Mitt. 1894, Litt. Ber. bl. 150, over O. Intze. Die Wasserverhaltnisse Ostpreussens und deren Nutzbarmachung zu gewerblichen Zwecken.

5) Zie voor Pruisens productie van suikerbieten, aardappelen, rogge en tarwe de kaarten bij Statisches Jahrbuch für das Deutsche Reich. i8er Jahrgang, 1897, Berlin, 1897.

6) Vgl. Globus, 9 April 1898.