eenigszins vasten bodem vinden om mijne cirkels of langgerekte lijnen met eenige zekerheid te plaatsen en sedert gaf ik die illusie op, al bleven de „proeven" der reeds genoemde Duitsche geleerden mij voor de oogen schemeren. Hoogstwaarschijnlijk is een groot gedeelte van de moeilijkheid te wijten aan de uitvoerigheid, waarmede ons land dient behandeld te worden, wil men aan den eisch voldoen, en werkelijk brengt het stelsel van Dr. H. een stap nader tot het doel, door ook langgestrekte woonoorden als bevolkingscentra te beschouwen, zooals Hoogezand—Sappemeer, Veendam—Wildervank, Zaandam W ormerveer, Sliedrecht c. a. (van Papendrecht tot Hardingsveld), Oude- en Nieuwe-Pekela, maar wij komen er toch niet ver genoeg mede, omdat het aantal sterk bevolkte hektaren dient gescheiden te worden van dat der schaars of in 't geheel niet bewoonde-, wat baat het te weten dat Apeldoorn ééne gemeente van ruim 22000 zielen is, indien ik niet weet dat die over meer dan 33000 H. A. verspreid zijn, en zoo ongelijkmatig dat ettelijke duizenden in een kom bijeenwonen maar er stellig wel 10 of 15 000 H. A. liggen waarop bijna geen enkel huis staat.

Op niet groote schaal zijn dergelijke grafische proeven wel te leveren, te meer omdat slechts weinigen bevoegd zijn ernstige controle uit te oefenen, maar voor ons dierbaar vaderland staar ik rond met verslagen blik en vraag of iemand kans ziet afdoende hulp te bieden. De grondslagen zijn er, wie acht zich in staat de woning te bouwen, voorzien van alle vereischten, ook de trappen niet te vergeten, gelijk niet alleen in figuurlijken zin, maar ook in werkelijkheid weieens geschiedde.

Welnu, hoe schroomvallig ook, wil ik toch eene poging wagen om iets in dien zin te leveren en bied daartoe bijgaande kaart aan de belangstellende beoordeelaars. De