zichten behulpzaam wilde zijn. Het was op zijn verzoek, dat men de schepen dichter onder den wal bracht, waarop prauwen kwamen aanroeien met allerlei ververschingen en koopwaren. Overeenkomstig hunne instructie vertoonden de commiezen zich niet aan land, vóór zij een bezoek van den rijksbestuurder zeiven ontvangen hadden, en toen deze, hoogst voldaan over den rijkdom van koopwaren, die men hem op de Mauritius getoond had, was teruggekeerd, haastte De Houtman zich den Javaan een tegenbezoek te brengen, ten einde tevens door het sluiten van een verdrag ook voor het vervolg aan de Compagnie den vrijen handel op Bantam te verzekeren. Dat hij, de capitano mayor — bij de nadering van Bantam hadden de commiezen den hier bekenden Portugeeschen titel aangenomen —, als vertegenwoordiger van Maurits, den vorst der Hollanders in het oog der Javanen, met groote staatsie bij die gelegenheid zijn intocht deed, sprak vanzelf. Zijn lastbrief, in het Portugeesch en m 't Arabisch gesteld, werd den rijksbestuurder voorgelezen, waarop deze °P 1 Juli bewilligde in het teekenen van een door De Houtman opgesteld verdrag, hetwelk inhield, dat de vorst van Bantam beloofde een gestadig verbond van vriendschap met den Doorluchtigen Prins Maurits van Nassau te zullen onderhouden, en aan allen die van zijnentwege kwamen toestond om, zoo dikwijls het hun lusten zou en zoo vrij als in hun eigen land, in de stad te komen handeldrijven '). Neemt men in aanmerking, dat Bantam tot dusverre met andere natiën slechts mondelinge overeenkomsten had aangegaan, dan mag dit schriftelijk contract, hetwelk De Houtman later aan de bewindhebbers kon overleggen, zeker als bewijs gelden van zijn verstandig beleid. Ook .pleit hiervoor zijne Weigering om in te gaan op een uitlokkend voorstel van den rijksbestuurder , die aanbood hem eene rijke lading peper te geven, wanneer hij met zijne goed gewapende schepen een aanval op Palembang wilde ondersteunen. Had De Houtman zich gemengd in den strijd tusschen de Indische vorsten, hij zou niet alleen tegen zijne instructie gehandeld, liaar ook aan de Compagnie een slechten dienst bewezen hebben.

Hoe weinig er staat viel te maken op de schijnbare toegenegenheid der Portugeezen, die De Houtman met zijn gevolg zelfs een maaltijd aanboden, toen deze zijne opwachting bij den rijksbestuurder maakte, bleek maar al te spoedig. Het is bekend, dat zij eene samenzwering

!) De Jonge zwijgt van dit gewichtig feit. Hij heeft den tekst van dit verdrag, en 'let accoord van 11 October aangezien voor hetzelfde stuk, omdat beide documenten °P één blad waren afgeschreven. (Zie boven, blz. 411, aant. 2).