afwateringskanaal van 's Hertogenbosch naar Drongelen gegraven, waarvoor in 1895 ongeveer 184 H.A. tegen een bedrag van ƒ242000 werden onteigend en aangekocht. — Het waterschap van den Ouden IJsel bracht de verbetering van dien stroom tot stand ten koste van ƒ 862700, terwijl aan de verbetering van de Berkel in dat jaar ook f66000 werd ten koste gelegd.

Enkele andere kleine rivieren in het O. van ons land ondergingen mede verbeteringen ter bevordering eener geregelde afwatering en der bevaarbaarheid, met name de Regge, die ƒ65776 uitgaven vorderde.

Nieuwe stoomgemalen worden opgericht in de Waterschap de Huibert bij Sliedrecht, in de Veenpoïder bij Heemstede, aan de Dorserwaard in Utrecht, terwijl als zeldzaamheid kan worden vermeld dat het stoomgemaal van de Hooge- en Neermaten in dat gewest buiten werking is gesteld, daar thans de bemaling door Maarsebroek plaats grijpt.

V. Havens.

Schiedam gaf ruim een ton gouds uit ter verbetering en verruiming der havens, Vlaardingen ongeveer ƒ42000; tot soortgelijk einde werd onder Zwijndrecht ongeveer anderhalve ton gouds besteed, Amsterdam en Rotterdam gingen rusteloos voort met het graven en verdiepen van havens en dokken en het oprichten van hydraulische kranen. Het Rijk legde voor ieder der havenplaatsen Harlingen en Breskens ± / 40 000 ten koste om de havenwerken te verbeteren, en ook andere oorden van minder belang werden niet vergeten.

VI. Waterkeerende werken.

Wij behoeven wel niet te herinneren aan 't gewicht van dit onderdeel waarvan de kosten voor het grooter deel op rekening van polder- en dijks-besturen of ook van provinciën en gemeenten komen. Zoo werd de Delflandsche zeewering, die na de winterstormen onmiddellijke herstelling eischte, voor rekening van dat Waterschap versterkt met een bazaltmuur voor Scheveningen en eenige nieuwe strandhoofden. Het oostelijk gedeelte van de Hoeksche Waard werd versterkt ten koste van ƒ47 500 behalve de onteigening; daar de duinvoet in Zuid-Holland gemiddeld 9 M. afnam en allerwege soortgelijke toestanden werden waargenomen , ook langs de oevers veler getijdenstroomen, was 1895 een zeer bedrijvig maar tevens een zeer kostbaar jaar; alleen aan het waterschap Poortvliet