duurt de negatieve strandverschuiving aan de Oostzee-kust bij Zweden en Finland nog voort en ook deze wordt door Sieger en Brückner beschouwd als een gevolg van opheffing des lands >)• Ook elders zijn verschijnselen waargenomen die op bewegingen der landen wijzen, met name op hoogere arktische breedten en aan de uiteinden der vastelanden in het zuidelijk halfrond, maar de aard der niveau-veranderingen, nl. hare oorzaken, de vraag of zij over de geheele aarde gelijktijdig voorkomen, of er ook tegenwoordig in de binnenlanden der continenten opheffingen en dalingen plaats hebben, dat alles is nog in een sluier gehuld. Zooveel mag men tegenwoordig wel als vaststaande aannemen, dat er werkelijk veranderingen hebben plaats gehad en nog plaats hebben in de wederzijdsche grenzen van land en zee, dat er zoowel opheffingen en dalingen van de vastelanden als van den zeespiegel moeten worden aangenomen, dat die verschijnselen in den regel elkander hebben afgewisseld, met tusschenpoozen van rust, dat zij dikwijls van geheel plaatselijken aard zijn, maar dat er ook teekenen zijn die wijzen op niveau-veranderingen, welke zich over groote gebieden uitstrekten, wellicht gelijktijdig over de geheele aarde, in welk laatste geval men de oorzaak wel zal moeten zoeken in veranderingen in den stand van den zeespiegel, en eindelijk dat de onderstelling alsof sommige landen, zooals Scandinavië, Groenland, Kreta en Nieuw-Zeeland, aan den eenen kant zouden rijzen en tegelijkertijd aan de anderen in dalende beweging zouden zijn, evenals een schip dat schuin ligt op het water, als ongegrond beschouwd moet worden. Het zijn vooral de kritische onderzoekingen van Suess, welke over dit moeielijke onderwerp veel licht hebben verspreid; maar in den laatsten tijd is er ook door anderen veel werk van gemaakt, zooals blijkt uit Supan's uitvoerige litteratuur-opgave. Ik wensch, wat de onderzoekingen in Nederland betreft, die door hem niet worden vermeld, nog de aandacht te vestigen op den arbeid van Dr. J. Lorié, o. a. op zijn in ons tijdschrift gepubliceerd artikel: Binnenduinen en bodembewegingen. (Dl. X, jaarg.

1893. P- 753 en 939)-

Bij de bespreking van het vulkanisme en de aardbevingen zijn er, tengevolge der ontdekkingen en onderzoekingen van de laatste jaren, zeer belangrijke nieuwe feiten en gezichtspunten te vermelden. Men denke slechts aan de onderzoekingen van Thoroddsen op IJsland, die meermalen in ons tijdschrift vermeld zijn, aan de ontdekking van vulkanen in de binnenlanden van Afrika en Azië, de groote uitbarstingen en

1) Vgl. p. 83 van jaargang 1892, Dl. IX van ons tijdschrift.

9