lijkt. In alle groote gemeenten vindt men meer huisgezinnen dan bewoonde huizen (en schepen), maar opmerkelijk is die verhouding in Noord-Holland (104:48) en in Limburg (62:33), terwijl die in Gelderland (159: 153) is. In de kleinere gemeenten en ten plattenlande treft men alleen in NoordHolland, Limburg en vooral in Groningen meer dan één huisgezin per woning aan, overal elders moet het tekort aan huisgezinnen worden gedekt door ,,afzonderlijk levenden", wier aantal nogal gelijkmatig over de gewesten verdeeld is, behalve dat Zeeland er buitengemeen veel en Noord-Holland er buitengewoon weinig tellen.

Het zal ieder, die nooit studie maakte van den toestand der bevolking, treffen dat er zoo ontzettend veel van elders gekomenen in de verschillende gemeenten wonen; het aantal elders geboren dan in de plaats van inwoning bedraagt in de gemeenten boven 20,000 zielen 36'/2 pCt., in de overige 33V2 pCt., kleiner onderling verschil dan men aanvankelijk zou vermoeden; in de kalme dorpjes bijna evenveel vreemde elementen als in de groote steden! Toch vinden wij ook hier weder zeer afwisselende verhoudingen; in de beide Geldersche groote steden (Arnhem en Nijmegen) bespeuren wij een verbazenden toevloed van elders geborenen, en in Maastricht treffen wij naar verhouding de meeste inboorlingen aan. — Op het land en in de kleinere steden nemen wij de meeste immigratie waar in de provinciën Noord- en Zuid-Holland, Utrecht, Groningen en Drente, daarentegen verreweg de minste in Gelderland en Noordbrabant, voorts ook in Friesland, Limburg, Overijsel en Zeeland.

Welk een onderscheid in ruimte van behuizing: in Drente komt op de 2 H.A. nog niet één inwoner, in de groote steden van Zuid-Holland en Limburg daarentegen meer dan 70 zielen op elke H.A., wat moet die ophooping een geweldigen invloed uitoefenen, niet alleen op de zeden en levenswijze, maar stellig ook op de lichamelijke ontwikkeling. Dat dit het geval is zien wij dan ook duidelijk bij vergelijking van het gros onzer provincialen met de groote meerderheid van de bevolking der groote steden, waar 's Gravenhage stellig eene gunstige uitzondering oplevert , door het veelvuldig gebruik dat de inwoners van alle standen maken van de heerlijke gelegenheden om zich in de vrije natuur te vermeien.

Wij- besluiten onze vluchtige wandelingen door de bereids in druk verschenen 12 folio deelen, de Uitkomsten der laatste tienjarige Volkstelling bevattend, met een overzicht van de indeeling der bevolking naar de kerkgenootschappen en nemen hier ook de splitsing in groote en kleine gemeenten in acht.