en te Heidelberg stierf, met vele belangrijke schriften over Aardrijkskunde, in liet Russiscli geschreven, bekend te maken. Nog verdient onder de beroemde dooden van 1873 vermelding de in het kanton Zurich geboren directeur der Moskowsche sterrenwacht Kasper Gottfried Ludwig Schweizer, die zich als geograaf door zijn berekeningen der oppervlakte van het Russische rijk verdienstelijk heeft gemaakt.

Onder de mannen wier verlies de geografische wetenschap in Duitschland betreurt, verdient Prins Adelbert van Pruisen, chef der Pruisische artillerie, genoemd te worden. De doorluchtige prins was niet slechts een zeer ondernemend reiziger, maar heeft zich ook als schrijver door de uitgave van het dagboek zijner reizen in Brazilië in 1842—43 onderscheiden. Andere namen die ik niet met stilzwijgen mag voorbijgaan, zijn: Christiaan Albert Scliifiher, die zich bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt jegens de kennis van zijn vaderland Saksen, en de mineralogen Gustav Rosé, Hoogleeraar te Berlijn, en Karei Friedericli Naumann, laatstelijk hoogleeraar te Leipzig Aan de geografen is Rose bekend door zijn beroemde reis naar het Altai-gebergte, in gezelschap van v. Humboldt en Ehrenberg, waarvan hij in 1837—1842 het verhaal te Berlijn in het licht gaf; Naumann door zijn reizen in Noorwegen en de bijdragen tot de kennis van dat land, die hij in 1824 publiek maakte. Doch het grootste verlies, dat de geografie in Duitschland leed, is dat van den beroemden kartograaf en leeraar aan de Militaire Akademie van Berlijn, overste Emil von Sydow, die in 1812 te Freiburg in Saksen geboren werd en den 14aen October 1873 te Berlijn overleed. Zijn voortreffelijke wandkaarten en atlassen en de reeks zijner uitmuntende verhandelingen over het kartografische standpunt der verschillende landen van Europa in Petermann's Mittheilungen, hebben hem een naam verschaft die niet licht in vergetelheid geraken zal.

Ook in Frankrijk leed de geografische wetenschap groote verliezen. Ik noem slechts den beroemden geoloog Philippe Edouard Poulletier de Yerneuil, vooral bekend door zijn deelneming aan de geologische expeditie van Sir Roderick Murchison in Rusland; den reiziger Jules Poncet, wien een belangrijk aandeel toekomt in de ontdekkingen betreffende het stroomgebied van den Nijl; Arcisse de Caumont, die de studie der arcliaeologie met die der geologie verbond en een krachtigen stoot gaf aan de beoefening der wetenschappen in Normandië; den markies de Chasseloup Lanbat, die in 1866, als minister van marine, de bekende wetenschappelijke expeditie naar de Mekong-rivier organiseerde, en sedert 1867 president was van de Société Géographique te Parijs; en de beide beroemde Sinologen Guillaume Pauthier en Aignan Stanislas Julien, die beide door hun schriften, ofschoon met ongelijke krachten, veel tot de kennis van het Hemelsche Rijk hebben bijgedragen. De heiige aanvallen, die Pauthier van zijn bekwameren mededinger te verduren had, mogen ons zijn wezenlijke verdiensten niet doen vergeten.

Nog in het laatst van 1873 had Frankrijk een treffend verlies te betreuren, waaraan de gelieele beschaafde wereld deelneemt. Francis Garnier, zoo roemrijk bekend door zijn aandeel aan den tocht naar de Mekong en de latere tochten en opnemingen der Franschen in de Indo-Chineesche gewesten, en door de prachtige werken daarover in 't licht gegeven, sneuvelde den 21 sten December j.1. in een strijd tegen de Tongkineezen, nadat hij van zijn tocht tot onderzoek van de Groote Yang tse Kiang of Blauwe rivier was teruggeroepen. Het doel der nieuwe expeditie was, door bemiddeling van den koning van Anam, voor Frankrijk een protectoraat over Tongking te verkrijgen, en de gelegenheid om langs de dit gewest doorstroomende Songkoi-rivier een handelsweg naar de schoonste en rijkste provinciën van Z. W. en Centraal China te openen. Het verzet der Tongkineezen zal vermoedelijk een soortgelijke uitkomst hebben als dat der Atchineezen tegen de Nederlandsche wapenen; het heeft Frankrijk reeds nu tot meerdere krachtsinspanning genoopt, en de loop der omstandigheden zal wellicht tot een annexatie leiden, waar slechts een protectoraat was bedoeld. In Garnier verliest Frankrijk een zijner edelste zonen. Ons medelid, de overste Versteeg, die de eer had zich tot zijn persoonlijke vrienden te mogen rekenen en hem bij de uitgave van zijn Yoyage d'exploration en Indo-Chine gewichtige diensten mocht bewijzen, is voornemens in ons tijdschrift een opzettelijke hulde aan zijn nagedachtenis te brengen en zijn verdiensten jegens de Aardrijkskunde breeder in het lichttestellen dan hier thans door mij kan geschieden.

Gelukkiger dan Frankrijk was Italië, dat, aan zijn ouden roem gedachtig, thans weder met zoo warmen ijver aan de geografische studiën en ontdekkingen deelneemt. Voor zoover mij bekend is, verloor het in 1873 geen andere geografen van naam, dan den nauw 28jarigen graaf Ferdinando dal Verme, die in Mei van dat jaar zijn post als directeur eener kopermijn in het Oeral-gebergte opgaf, om een reis naar Oost-Afrika te ondernemen, maar nauwelijks den voet te Zanzibar had aan wal gezet, toen een hevige koorts hem in den bloei der jaren wegrukte.

De overige bekende geografen, wier namen in het afgeloopenjaar uit het boek der levenden werden gewischt, behooren of door geboorte of door andere banden aan de Vereenigde Staten van Noord-Amerika. De meteoroloog James Henry Coffin; de door belangrijke geschriften over physisehe geograpliie en ethnologie van Noord-Amerika bekende George Gibbs; de kolonel John Wells Foster, door zijn geologische opnemingen in Ohio en Michigan en ziju werken over de physisehe geographie van het Mississippi-dal en de praeliistorische rassen der Vereenigde Staten bekend, en de arts en ethnograaf J. C. Nott, zijn ook aan deze zijde van den Atlantischen Oceaan aan de wetenschappelijke beoefenaars der Aardrijkskunde niet onbekend; het is echter natuurlijk dat de