teekenis grofweg kunnen schatten. Geen enkele behoeft de praktijk in te gaan, die niet éénmaal een voorliggende placenta heeft gevoeld; alle kennen de eclampsie van aangezicht tot aangezicht en weten bij ervaring welk een groote rol eene goede verpleging bij de behandeling dier gevreesde ziekte inneemt. Voordat de dokter komt, behoeven zij niet met de handen inde schoot te zitten! In één jaar tijds werden o. a. behandeld: 135 gevallen van hekken vernauwing. 26 „ „ placenta praevia. 10 „ „ eclampsie. 59 vrouwen met nieraandoeningen. 16 „ „ syphilis. 8 „ „ ernstige hartziekte. 3 „ „ pyelo-nephritis gravidarum. 1 vrouw „ niertuberculose. 1 „ „ zwangerschapsbraken. 1 „ „ een hersenabses. 1 „ ~ een ovariaalcyste. 1 geval van hydrocephalus. 1 „ „ anencephalus. 9 gevallen „ uitgezakte navelstreng. 2 „ „ molazwangerschap. 2 „ „ ontijdige loslating der placenta. Slechts bij 160 vrouwen bestonden geen afwijkingen en hadden de zwangerschap en de haring een normaal verloop. Verloskundige operaties werden 96 maal verricht: 26 maal tangextractie. 5 „ expressie. 13 „ manueele extractie. 32 „ keering en uithaling. 6 „ perforatie. 7 „ kunstmatige vroeggeboorte. 5 „ keizersnede. 1 „ vaginale keizersnede. 1 „ schaamheensnede. Behalve 5 vrouwen, die door middel van de keizersnede moesten worden verlost, moest één vrouw onmiddellijk en eene andere 14 dagen na de haring naar een ziekenhuis worden vervoerd om eene buikoperatie te ondergaan. Doordat inde bestaande kraaminrichting geen gelegenheid bestaat buikoperaties te verrichten en de noodzakelijkheid daarvan zich somtijds plotseling voordoet, loopen de patiënten en hare kinderen door het vervoer naar een ziekenhuis en het daarmede ge-

227