cirkelvormige bogen vormende. Aan deze wijze van groeien werd een legende verbonden in verband met het lijden van Christus. Toen Jezus stierf, zwegen alle boomen eerbiedig stil en bpgen het hoofd, maarde braam bleef rechtop staan; tot straf echter moet ze eeuwig het hoofd ter aarde buigen. In verschillende Germaansche landen bestond, ten opzichte van deze plant, het geloof, dat men, door Smaal achtereen onder zulk een braamstruik, die over den weg heengegroeid was, door te kruipen, genezen kon worden van verschillende ziekten, o.a. van steenpuisten, die dan op de braamstruik overgingen. Over de braam sprekende, kan ik de verzoeking niet weerstaan, U een vermakelijk verhaal te vertellen in aansluiting aan het gebruik van deze plant als toovermiddel. Hol ub y, een Duitsch folklorist, vertelt n.1., dat een bejaarde boerenvrouw, ergens in Midden-Duitschland, hem mededeelde, dat van oudsher in die streek stukjes van de lange stengels gebruikt werden als zinneprikkelend middel, aldus, dat de vrouwen deze buiten weten van hun man in het bed staken. Zij verzweeg daarbij niet, dat ze in haar jonge jaren dit middel zelf ook beproefd had, doch de doornige stukjes blijkbaar zoo onhandig neergelegd had, dat haar man zich terdege aan de doornen had gekrabd, waardoor het resultaat precies tegenovergesteld aan de verwachtingen geweest was, daar haar man haar een flink pak slag gegeven had. Inde litteratuur zijn nog vele voorbeelden van dit transplantatiegeloof te vinden, maar ik zal die laten rusten, maar liever Uw aandacht vestigen op iets zeer merkwaardigs, n.I. dat men in zulke gevallen aan de handeling een voorwaarde verbond, welke voor het welslagen der kuur absoluut noodzakelijk was. Bij het afbinden der koorts op den eik was eisch, dat dit snel moest gebeuren en men zich dan snel moest verwijderen, want gebeurde dit niet, dan zou de boomgeest, die er in huisde, het bemerken en de ziekte in erger mate aan den zieke teruggeven. Bij de braam was het eisch, dat men volstrekt de doornen niet mocht aanraken met de kleeren of de onbedekte deelen van het lichaam, anders bleef het succes volkomen uit. Het verbinden van zulke voorwaarden aan de handeling is daarom zoo merkwaardig, omdat daaruit de eerste twijfel aan de doeltreffendheid van het middel blijkt en allicht moet men zich de zaak zoo voorstellen, dat die voorwaarde een uitvindsel van lateren, reeds meer kritischen tijd was, toen men zag, dat pesultaat uitbleef, een uitvindsel waarschijnlijk niet van het

1200