Vele gesteenten bezitten geringe hoeveelheden van salpeterzure zouten. Maar die, waarvan men zich ter uitlooging bij het winnen van salpeter bedient, zijn juist niet altijd rijk aan stikstof-houdende zelfstandigheden. Dikwijls vormen zich de zouten slechts in dieper gelegen lagen en klimmen van daar naar de oppervlakte op, of zij ontstaan door onmiddellijk opnemen van salpeterzuur uit de lucht. Ook schijnen de koolzure zouten de salpeter-vorming te begunstigen. De wateren, hetzij zij uit het binnenste of van de oppervlakte der aarde komen, voeren alle organische stoffen en stikstof met zich. Bij de eersten is dit het geval, of ze zoet, mineraalachtig , koud of warm zijn. Deze stoffen nu hebben denzelfden oorsprong als de mineraalachtige, die ze begeleiden en zijn des te rijkelijker voorhanden, als de van het eerste doortrokken gesteenten daaraan rijk zijn. De aanwezigheid van stikstofhoudende ligchamen geeft aanleiding tot ontwikkeling van organische wezens, hetzij dieren of planten. Aan den anderen kant wordt inde vulkanen de stikstof uit onderaardsche wateren vrij. Hij begeleidt inzonderheid de minerale zwavelwateren der Pyreneën. Ook in het water van holten en spleten bevindt zich ammoniak, terwijl alle zich op den bodem bewegende wateren ammoniak bevatten, ofschoon die, welke uit graniet ontspringen, daarvan vrij zijn, hetgeen volgens het vroeger gezegde gemakkelijk te verklaren is. Ook de wateren der oppervlakte zijn natuurlijk niet zonder organische stoffen en vooral de stilstaande wateren. Waar de bijmengselen stikstofhoudend zijn, ontwikkelt zich eveneens een organisch leven. Er bevindt zich ook vrije stikstof in opgelost, eveneens ammoniak-zouten, zelfs in het ijs. Stikstof en hare verbindingen ontdekt men verder in onderaardsche uitstroomingen en gassen, even als inde atmospheer. Bijzonder belangrijk zijn zij als begeleidsters der minerale wateren en vulcanische uitstroomingen , bestaande gedeeltelijk uit vrije stikstof en gedeeltelijk uit ammoniak en zijne zouten. De luchtzee bevat ook ammoniak, salpeterzuur en andere stikstofhoudende ligchamen, die van de waterige

88