Een duidelijke doodsoorzaak was dus niet gevonden; dat bij patiënt, wiens hart blijkbaar niet geheel normaal was, in een hysterisch acces een paralysis cordis zou zijn opgetreden, was mogelijk, doch deze oplossing bevredigde mij niet. In elk geval moest nu aan de mogelijkheid worden gedacht, dat hysterie en lyssa naast elkaar hadden bestaan. Er werd dan ook hersenmateriaal zoowel voor microscopisch als biologisch onderzoek door mij medegenomen, en laat ik er maar dadelijk aan toevoegen, dat zoowel het onderzoek van den pes hippocampi major op NEGRi'sche lichaampjes als de intracerebrale entingen bij konijnen alle positief voor lyssa uitvielen.

Bovenstaand ziektegeval geeft mij tot enkele opmerkingen aanleiding. Over de diagnose behoef ik, na al wat daarover boven reeds is medegedeeld, weinig meer te zeggen. Dat patiënt, die reeds 7 maal in een hospitaal voor hysterie was verpleegd, ook bij zijn laatste ziekte hiervan verschijnselen vertoonde, waardoor het beeld van lyssa huniana grootendeels werd bedekt, zal wel een ieder met mij eens zijn. De aphonie (alhoewel wel stemverandering bij lyssa kan optreden), pharynx-anaesfhesie, het afwijkende beeld der hydrophobie en de duidelijke invloed, dien de suggestie op sommige symptomen (hydrophobie, aphonie) uitoefende, laten wel geen andere verklaring toe. Dat de juiste diagnose hysterie + lyssa eerst post mortein gesteld werd, komt wel voornamelijk hierdoor, dat in zoo'n geval bijna altijd hysterie synoniem is te stellen met lyssophobie, vooral als belangrijke verschijnselen van lyssa als speekselvloed, photophobie en duidelijke phonophobie ontbreken. Bovendien is de combinatie van hysterie en lyssa uit den aard der zaak zeer zeldzaam, en trachten we steeds zooveel mogelijk de waargenomen ziekteverschijnselen onder het beeld van één aandoening thuis te brengen. De lichte koorts van patiënt kon naar mijne meening geredelijk een verklaring