masseteren en linkef hëlft van den hals. Wilde men patiënt nu laten drinken, dan traden sterke afweerbewegingen en krampen der slik- en ademhalingsspieren op, doch op een wijze, zooals door mij nog nooit in de vrij talrijke gevallen van lyssa, die ik heb waargenomen, werd gezien. Om het type der reflex duidelijk te beschrijven, is mij onmogelijk, doch dat het afweek van het beeld, dat men als regel bij hydrophobie waarneemt, is zeker. Verder bestond een duidelijke aërophobie: licht aanblazen was voldoende om een duidelijken, voor lyssa vrij typischen reflex te voorschijn te roepen. Photophobie was geheel, en phonophobie zoo goed als afwezig; 1 of 2 maal meende ik van de talrijke keeren, dat dit laatstgenoemde verschijnsel door mij werd nagegaan, respiratiekrampen te zien optreden. Algemeene tremor ontbrak, evenals opisthotonus. Speekselvloed was afwezig; in tegendeel klaagde patiënt over een gevoel van droogte in den mond.

De pupillen waren gelijk en regelmatig en reageerden op licht en convergentie. Er bestond een lichte verhooging der temperatuur tot 38.1 C°; voor de overige afwijkingen aan pols etc. kan naar bovenstaande opgaven verwezen worden.

De diagnose was lastig. Door het abnormale beeld der hydrophobie, het ontbreken van photo- en een duidelijke phonophobie en het afwezig zijn van speekselvloed durfde ik de diagnose lyssa niet met zekerheid te stellen. Om den hydropliobischen vorm van tetanus aan te nemen, leek mij ook zeer gezocht door het ontbreken van duidelijke strekkrampen, alhoewel de phobieën hierbij zóó sterk op die van lyssa kunnen gelijken, dat de differentieel diagnose uiterst moeilijk wordt. Nog onlangs was ik in de gelegenheid een Inlandsch kind van ± 8 jaar waar te nemen, waarbij van de vele medici, die het patientje zagen, eenigen tetanus, anderen lyssa neigden aan te nemen. In dit geval, waar een sterke aërophobie en phonophobie aanwezig wa-