met een groote trekkende bevolking (koeliepondoks enz.), onder wie gehuwde of huwbare vrouwen in geringer verhouding dan onder een normale bevolking voorkomen en waar het geboortecijfer abnormaal hoog schijnt.

Of de fouten hoofdzakelijk in de onjuiste bevolkingscijfers, of ook in de geboorteopgaven zelve schuilen, is voorloopig niet na te gaan. De geheele bevolkingsstatistiek van Nederlandsch-lndië's hoofdplaats is een chaos.

De getallen in kolom 6 verdienen evenmin vertrouwen. Dat de getallen, die de totaalsterfte weergeven, fouten van beteekenis zouden bevatten, meen ik te mogen betwijfelen. De appreciatie van leeftijden door Inlanders brengt echter de merkwaardigste verrassingen mede, die door een omschrijving van den zuigelingleeftijd als „baji" (Maleisch) of „orok" (Soendaneesch) slechts toenemen. Een proefneming bij een twintigtal assistent-wedana's in West-Java heeft getoond, dat een statistiek, op deze omschrijving rustende, een hoogst ongelijksoortig materiaal zou behelzen, in leeftijd wisselende van 10 dagen (laagste grens), over 6 weken, 3 maanden, '/2 jaar, 1 jaar, 2 jaar tot en met 3 jaar! Deze zaken moeten bij de hoofden alle langzamerhand worden ingestudeerd. Geduld is hierbij noodig. Gedifferentieerde statistische opgaven, van de Inlandsche hoofden verkregen, zijn voorloopig echter voor het trekken van conclusies onbruikbaar. Alleen merkwaardigheidshalve is dan ook in onderstaande tabel de laatste kolom ingevuld. Zij gewaagt zelfs van zuigelingsterftecijfers boven 100%, d. w. z.: een grooter aantal overleden kinderen beneden het jaar dan in het verloopen jaar geboren zijn. Een poging tot correctie van zulke cijfers is voorloopig hopeloos. Niet de wel eens beweerde nutteloosheid van deze onderzoekingen kan hierdoor echter worden gedemonstreerd, maar integendeel de hooge urgentie van pogingen om klaarheid in de verwarring, een begin van wetenschap in de groote reeks van onbekenden te brengen.