En het meest opvallend is de snelle verbetering in de eerste 6-jarige periode van dit tijdvak, die als van zelf de vraag doet rijzen, welke ingrijpende verbetering in het derde decennium der 19de eeuw in de levensverhoudingen der Europeanen moet zijn tot stand gekomen.

Het groote evenement in de geschiedenis van Batavia van dien tijd is geweest de stichting van Weltevreden door Maarschalk Daendels.

In 1808 aan het bewind gekomen, en voorzien van een instructie, waarvan een der paragrafen hem instantelijk de „aanwending van gepaste middelen, de plaats hebbende „ongezondheid van de stad en reede van Batavia weg te „nemen, of aanmerkelijk te verminderen" op het hart drukte, heeft deze man van de daad begrepen, hoe een einde te maken aan de verderfelijke verhoudingen, waarin de ingezetenen der hoofdstad zich bevonden. Had hij zijn wenschen kunnen uitvoeren, dan ware Soerabaja tot hoofdplaats van het Nederlandsch gezag in deze gewesten gemaakt. De tegenkanting tegen dit plan was evenwel zelfs voor een Daendels te sterk; en zoo besloot hij, de oplossing elders te zoeken. Hij liet de wallen der stad omverhalen, het kasteel slechten en begon de vorming van een nieuwe stad zuidwaarts van de oude door den bouw van nieuwe kazernen en officierswoningen en van een Paleis op het terrein van Weltevreden, het Witte Huis.

Dit voorbeeld vond navolging.

Weldra verrezen op Molenvliet, Noordwijk, Rijswijk en Goenoengsari beter gebouwde woningen. De Europeanen werden door verschillende faciliteiten aangemoedigd, naar het zuiden te verhuizen, en reeds in 1816 ving de exodus van „beneden" naar „boven" aan, door een verschuiving van de mortaliteitsgrens op den voet gevolgd.

Zoo ooit, dan is hier wel het nut van weldoordachte maatregelen in grooten stijl eclatant aan het licht