heeft gewoed, moet hier in het midden worden gelaten. Het zou geen zin hebben, dit vraagstuk in enkele woorden tot oplossing te willen brengen. Ik mag alleen constateeren, dat talrijke ziektegeschiedenissen den indruk geven, dat reeds sedert de 17de eeuw febris typhoidea verre van zeldzaam moet zijn geweest „Pernicieuse koortsen" eu „intensieve dysenterieën" waren echter de ziekten, die Batavia's inwoners het sterkst hebben geteisterd. Volgens Bleeker is het niet overdreven, 5/6 der sterfgevallen daaraan toe te schrijven. En Semmelink ') ontleent aan opgaven van Raffles over de jaren 1813 en 1814 het volgende staatje, waardoor deze stelling voor het begin van de vorige eeuw wordt bevestigd. Het aantal zielen betreft Europeanen en Inlanders tezamen onder de Engelsche troepen.

Zielen. Overleden aan:

koorts: dysenterie: overige ziekten: Totaal:

1813. 7470 110=147.3°/o„o 305=408.3%oo 99=132.5»/»™ 514-68.8%,oo

1814. 7887 63= 84.1°/o„„ 124=165.6°/o„„ 65= 86.8%o„ 252=33.7%o«

In de figuren 20 — 23 zijn deze gegevens grafisch vastgelegd, volgens de zelfde methode, welke voor de grafische registratie der mortaliteits-verhoudingen van heden zijn toegepast en die in het volgend hoofdstuk zullen worden beschreven.

„Koortsen" is gelijkgesteld met „malaria" en door zwart aangeduid, dysenterie door groen, „overige ziekten" door grijs. In de gekleurde kolommen neemt l°/ooo sterfte een ruimte van 1 mM. in; in de cirkels is de boogwijdte van elk der gekleurde sectoren evenredig met het procentaandeel, dat elk van de aangeduide ziekten in de totaalsterfte heeft gehad en dat in 1813 voor koortsen, dysenterie en overige ziekten resp. 21%, 59% en 20% heeft bedragen, in 1814 resp. 25%, 49% en 26%; zoodat de boogwijdten van de gekleurde sectoren in figuur 21 resp. 77°, 213° en 70° en in figuur 23 resp. 90°, 177° en 93° bedragen.

') 1. c., p. 413.