In het nieuwe handboek voor pathogene protozoën van v. Prowazek worden de pokken, met o. a. vaccine-uitslag, Samoapokken, trachoma, lyssa, molluscum contagiosum, enkele dermatosen, benevens eenige dierziekten bij de door Chlamidozoën veroorzaakte ziekten gerekend, welke Chlamydozoën een groep van eigenaardige inikro-organismen zouden zijn, welke noch tot de protozoën noch tot de bacteriën behooren.

Zij worden verondersteld, in oorzakelijken samenhang te staan tot Guarnierische lichaampjes, Negrische lichaampjes en ander extra- of intracellulaire vormsels, welke weliswaar bij bepaalde ziekten constant worden aangetroffen, wier natuur echter nog niet voldoende is verklaard.

Het voorschrift van Henle, die „konstanter Nachweis, Isolierung und Pruefung der isolierten Organismen" eischte, alvorens tot de specifiekverklaring over te gaan, komt ons hierbij in de gedachten.

Waar het klinische beeld voorloopig de richtsnoer van de behandeling moet blijven, is het van het grootste belang, dit zoo scherp mogelijk te omlijnen, reden waarom het mij niet wenschelijk voorkomt van zware vormen van varicellen te spreken, doch te onderscheiden pokken (varola vera) waartoe ook gedurende een pokken-epidemie optredende lichte gevallen te rekenen zijn, waterpokken (een kinderziekte) en pokachtige ziekten (variolois), klinisch van beiden te scheiden, van de eersten door het altijd zeer lichte verloop, van de tweeden door het feit dat kinderen öf niet öf bij uitzondering worden aangetast.

Aangezien bij de eerste gevallen niet is uit te maken of men met een licht pokkengeval dan wel met een pokachtig ziektegeval te doen heeft, blijft vaccinatie der niet of onvoldoend gevaccineerden natuurlijk aangewezen.