Een der voor de diagnose van bakterieele ziekten zeer belangrijke biologische eigenschap is het verschijnsel der agglutinatie. Men verstaat hieronder het verschijnsel, dat bepaalde bakteriën tot klonters samenbakken, als zij gebracht worden in een bepaalde verdunning van een zgn. agglutineerend serum, d. i. serum, verkregen door van een dier, dat herhaalde malen met een gelijksoortige bakterie is ingespoten, bloed af te tappen.

De agglutinatie is een zeer betrouwbaar hulpmiddel bij de bakteriologische diagnose en stelt b. v. in staat, met absolute zekerheid choleravibrionen van zgn. choleraachtige die bij de isolatie der echte heel wat zorg geven- te onderscheiden. Lang heeft men gemeend, dat de agglutinatie in het geheel niet aan variaties onderhevig was. De latere onderzoekingen hebben aangetoond, dat voor vele bakteriën, b.v. typhus en paratyphus, de agglutinatie soms alleen maar bij zeer sterke serumverdunningen specifiek was en bovendien nog zeer varieerde. Het kwam voor, dat b. v. van twee typhusstammen de eene stam gemakkelijk, de andere zeer moeilijk geagglutineerd werd.

Bij de choleravibrionen is de agglutinatie nog het minst aan schommelingen onderhevig en komt het ook niet voor, dat choleraachtige vibrionen zgn. worden meegeagglutineerd. Dat echter ook bij de cholerabacil de agglutinabiliteit aan variaties onderhevig is, bewijzen proeven, waarbij het gelukte choleravibrionen, die vroeger zeer gemakkelijk werden geagglutineerd, door passage door dieren te veranderen in vibrionen, die zich zeer slecht laten agglutineeren.

Dit alles moge voldoende zijn om aan te toonen, dat de eigenschappen van bakteriën kunnen veranderen, al naar de omstandigheden waarin zij verkeeren,

Een wetenschappelijke richting in de studie der zgn. variabiliteit en mutatie van mikroörganismen is er eerst gekomen na de publicaties van Hugo de Vries.

Het is U bekend, dat de Vries door zijn kweekproeven